Ο μπαμπάς γράφει ότι μετά το προσεχές πέρας του πολέμου ο Μίλτος θα έλθη εδώ! Να το πιστεύομεν; Αν εξηκολούθουν την προτού να φύγωμεν τακτικήν μου θα έλεγα «Βρε Μίλτο αρχιτεμπέλη, δεν φθάνει που χάνεις τόσον καιρόν με τον πόλεμον, αλλ’έπειτα θέλεις να πεταχθής και εις το Παρίσι! Δεν εντρέπεσαι καϋμένε. Κάτσε εις τα αυγά σου, δεν σε θέλομεν, έννοια σου. Αλλά φοβούμαι μη τυχόν ποτέ με … πιάσει εις την λέξιν (qu’il ne me prenne au mot!) διά αυτό κ εγώ δεν γράφω τίποτε.
Τι φλύαρη που είμαι. Εγέμισα τόσον χαρτί και δεν σας είπα ακόμην τίποτε. Αν έχω καιρόν θα σας στείλω μίαν μετάφρασιν μου ενός άρθρου του Journal επί του Βενιζέλου. Δεν σας στέλλω το Journal διότι είναι της κυρίας Witting. Ωσαν κουτουλιάκας είχα σκεφθή ότι ήτο περιττόν να εξοδεύσω μίαν πεντάραν αφού ειμπορούσα να σας στείλω την μετάφρασιν και δεν ελογάριαζα τα γραμματόσημα!! Τώρα όμως πιά που να εύρω περασμένην εφημερίδα! Δεν έχω λεξικόν δι’αυτό αφήνω μερικάς λέξεις γαλλικάς. Έχω νομίζω και γαλλικούρες. Δεν πειράζει! Βραδυνήν εφημερίδα δεν αγοράζομεν … οικονομίας ένεκεν!!! Χθές όμως εδιάβασα κάτω εις την Patrie νομίζω ωραιότατον άρθρον του Henri Rochefort φαίνεται ότι εις Βρυξέλλας

ο Jaures ωμίλησε κατά του πολέμου αυτού και οι σοσιαλισταί εφώναζαν “ A bas la guerre”. Αλλά πριν λέγει ο Rochefort έπρεπε να φωνάζουν “ A bas les massacres” αν ημπόδιζαν τας σφαγάς της Μακεδονίας, πόλεμος δεν θα εγίνετο. Εν γένει αι εφημερίδες δεν είναι φιλοτουρκικαί, ως νομίζεις Μίλτο, και έχουν όλα τα νέα.
Αλλά είναι 6 και ¼ και σήμερον εις το θέατρον πηγαίνομεν ώστε σας αφήνω και εξακολουθώ αύριον.
Πέμπτη 9 και 20. Μόλις έφαγα και η Lucie ακόμη ενδύεται! Δεν αργήσαμεν και πολύ, ε; Μα λογαριάσατε χθες το θέατρον. Μόλις εις τα 12 1/2 είμεθα εδώ και μετά χαράς σας αναγγέλω ότι κανείς απάχης δεν μας εσκότωσε, δεν μας ελήστευσε ούτε μας απήγαγε ή μας έκλεψε! Δι’ ο δεχόμεθα συγχαρητήρια! Ερημιά από τον σταθμόν ως εδώ αλλά και πλήρης γαλήνη. Εις την γωνίαν δε Marceau και Bassano διεκρίνετο η φαρδεία πελερίνα ενός αστυφύλακος! Μόλις 2, 3 διαβάται, ά ελησμόνησα, εις την κόγχην μιάς οικίας κάποιος ωμιλούσε με κάποιαν! Παρ’ όλον το κρύον έμεναν εις τον ανοικτόν αέρα αλλά φαίνεται ότι τόσον θερμά θα ήσαν τα λόγια των ώστε δεν τους επείραζε ο ψυχρός άνεμος!!!!
Έχομεν πολλά να σας διηγηθώμεν: Έκθεσιν Χρυσανθέμων, επίσκεψιν Ηλέκτρας, γεύμα εις Alice, επίσκεψιν εις Verger και κυρίαν Brissaud, μουσείον Cluny μικρά μετάβασις εις Σορβόνην, και contes d’ Hoffmann.
Αλλά προ παντός ας σας αναγγείλω λυπηράν είδησιν την οποίαν μας επεφόρτισε να σας γνωστοποιήσουμεν σας ως και εις τον θείον Μανώλην η κ. Lea. Η Marie Reymond, αδελφή του θείου Αλέξανδρου απέθανε εις Γενεύην! Μας το είχεν είπει και την Δευτέραν η θεία Ίρμα. Εις τον θ. Αλέξανδρον δεν το είχαν ακόμα αναγγείλει διότι ο καϋμένος δεν ήτο καθόλου καλά τας ημέρας αυτάς. Μη λησμονήσετε να το είπητε εις τον θείον Μανώλην, ακούτε; Διότι δεν θα του το γράψωμεν ιδιαιτέρως.
Η έκθεσις των Χρυσανθέμων ευρίσκετο εις το Grand Palais εις τα μεγάλα hall του Salon d’Automne. Πληρώσαμεν πάλιν ένα φραγκάκι εκάστη. Πόσα χρυσάνθεμα και τι τεράστια!! Υπήρχαν πολλά ωραιότατα, αλλά μερικά ήσαν τόσον μεγάλα που καταντούσαν αηδία! Ήσαν σαν λάχανα! Αλλά πόσα είδη, πόσαι ποικιλίαι! Πολλά ωραιότατα είχον καλλιεργηθεί με εν ειδικόν engrais. Πόσα χρώματα! Φαντασθήτε ότι είχε και πράσινα αλλά δεν ήσαν ωραία! Μερικά έμοιαζαν με ξεμαλλιασμένα κεφάλια!! Κάτι κίτρινα ήσαν μαγεία.
Το Σάββατον το απόγευμα επήγαμεν να επισκεφθώμεν την Ηλέκτραν. Κάθηται εις την Montmartre ουχί μακράν από το Moulin Rouge. Η pension της είναι μάλλον

ξενοδοχείον. Εζητήσαμεν κάτω την κυρίαν Παπαγιανοπούλου αλλά δεν αφαίνοντο να την γνωρίζουν “Α λέγει έπειτα η κυρία, θα θέλετε την Mlle Papageorgacopoulo” και μας οδηγεί εις το δωμάτιον. Επεράσαμεν από τεράστιαν τραπεζαρίαν και αφού εγυρίσαμεν από διάφορα περάσματα εφθάσαμεν προ του δωματίου ενώ δυνατόν τραγούδι αντηχεί. Εκτυπήσαμεν μια, εκτυπήσαμεν δύο, τέλος μας ήκουσαν το τραγούδι έπαυσε και εφάνη η Ηλέκτρα. Οι συνήθεις χαιρετισμοί «Και η θεία σου»; Τότε μας είπεν ότι η θεία της επέστρεψεν εις Αθήνας, και την άφησε μόνην. Το κλίμα των Παρισίων δεν της έκαμε. Πέρυσι είχε κρυώσει και εφέτος ξανάρχισε τα ίδια ώστε επήρε την Κλεοπάτρα και έφυγε! Αυτή λοιπόν εγύριζε και όχι η Ηλέκτρα ως μας είχαν είπει. Ήτο εκεί μια κυρία η οποία την συνόδευε εις το πιάνο ώστε ετελείωσε πρώτον το τραγούδι και έπειτα ωμιλήσαμεν. Η φωνή της δυνατή αλλ’ως πάντα όχι πολύ συμπαθητική. Άμα τραγουδεί δε κάμει πολλάς γκριμάτσας! Εν γένει ευρίσκω ότι η Ηλέκτρα ασχήμηνε πολύ η δε φωνή της δεν πιστεύω να προώδευσε και πολύ.
Από ότι μας είπε δεν φαίνεται να είναι καθόλου εναντίον της κας Φωκά. Τουναντίον έχει την φωτογραφίαν της εις τιμητικήν θέσιν, και τώρα γράφονται συχνά. Δεν μας είπε δε το παραμικρόν εναντίον της. Ίσα, ίσα εφάνη επαινού-

σα την μέθοδον της! Πέρυσι έπαιρνε μαθήματα με τον Martini. Ήτο πολύ ευχαριστημένη αλλ’εφέτος ήθελε νέον διδάσκαλον, ο οποίος να τραγουδή επί της σκηνής και επήρε τον Nuy Beau (δεν ειξέυρω πως γράφεται). Πέρυσι όχι μόνον έκαμε μεγάλην εγχείρησιν εις την μύτην, αλλ’έκαμε και εγχείρησιν σκωληκοειδίτιδος!! Ενθυμείσαι ίσως Edith ότι πάντοτε υπέφερε από τον … αγγλικόν της στόμαχον, και έλεγαν οι ιατροί ότι έχει εντερίτειδα. Φαντασθήτε ότι τόσον καιρόν είχε σκωληκοειδίτιδα και δεν το είχαν καταλάβει! Τον χειμώνα λοιπόν εγένετο η εγχείρησις. Αν εβράδυνε 2 ακόμη ημέρες θα είχε περιτονίτιδα διότι είχε σχηματισθεί απόστημα!!
Εμείναμεν αρκετά αργά μαζή της, λέγουσαι αυτά και διάφορα άλλα. Ησθάνθη η κακομοίρα φοβεράν μοναξιάν άμα την άφησε η θεία της. Το δωμάτιον της καλόν αρκετά μεγάλον, αλλά και πληρώνει 250 τον μήνα ώστε βλέπετε ότι ημείς δεν δίδομεν παρά πολλά! Θα παίξη πιθανότατα εις το θέατρον. Έμαθε την Τόσκαν και τώρα μανθάνει Καβαλερίαν Ρουστικάναν.
Τη Δευτέρα εις την Alice ήσαν ο Jean, ο θείος και η θεία και ο εξάδελφος της Alice, Paul Castelnau. Δεν εκάμαμεν τίποτε σπουδαίον. Ο Jean είχε περάσει τας γραπτάς εξετάσεις και ήτο ευχαριστημένος εξ αυτών. Πιστεύω

να επέτυχε.
Έχετε πολλα χαιρετίσματα εκ μέρους όλων και σεις παιδιά να είπητε εις τον Γιώργον εκ μέρους του χονδρού εξαδέλφου ότι του εύχεται καλήν επιτυχίαν εις τα πειράγματα που του έμαθε, και λυπείτε που δεν είναι μαζή του να τον βοηθήση.
Την Τρίτην επήγαμεν εις την Κυρίαν Verger αλλά δεν την εύρομεν. Κατευθύνθημεν λοιπόν προς την κυρίαν Brissaud δια να ξεμπερδεύωμεν. Καθ’οδόν εν αυτοκίνητον μας ετρόμαξε! Και δεν ειμπορούσαμεν να περάσωμεν ευκόλως τους δρόμους. Εφθάσαμεν εις τας 3 και 20. Η κυρία δεν ήτο εκεί, αλλά μας λέγει η υπηρέτρια θα γυρίση εις τας 3 ½ ώστε αν θέλετε να περιμένετ. Τι να κάμωμεν; Ας περιμένωμεν είπαμεν και εισήλθομεν. Εις τας 3 ½ πραγματικώς ήλθεν η κυρία χαριτωμένη και aimable. Μας ωμίλησε δια τον πόλεμον, δια τας νίκας μας, και εζήτησε την άδειαν να υπάγη να αλλάξη. Εις ολίγον επανήλθε, έφθασεν δε και μία κυρία φίλη της με δύο παιδάκια, εν κοριτσάκι 9 ετών και αγοράκι 6 το οποίον διαρκώς εφιλούσε την μητέρα του. Εσηκώθημεν δια να φύγωμεν, αλλά «σας παρακαλώ, λέγει η κυρία, μείνετε να πάρετε ένα φλυτζάνι τσάι» ΄
«Μα όχι …» «Σας παρακαλώ, θα με ευχαριστήσετε πολύ». Ωσάν ανόηται, εμείναμεν αλλά σας διαβεββαιώ το μετανοήσαμεν! Ενομίζαμεν ότι θα προσέφεραν τσάι εις τας 4 και εντός ολίγου θα ημπορούσαμεν να φύγωμεν. Αλλά το τσάι προσεφέρθη μόλις εις τας 5! Κατά τας 5 ½ εφύγαμεν! Τι βλάκες, τι βλάκες! Τι να κάμωμεν ημείς τόσην ώραν, μεσ’ εις τόσας ξένας, διότι ήλθαν αρκεταί φίλαι και συγγενείς της κυρίας Brissaud.! Φυσικά είχαν όλαι να ομιλήσουν δι’ οικογενειακά πράγματα, τι εγυρεύαμεν ημείς εις την μέσην. Αλλά μίαν φοράν που είμεθα εις τον χορόν έπρεπε να χορεύσωμεν! Ήλθεν πρώτον μία φίλη της κυρίας, συμπαθητική αν και άμα ομιλούσε εφαίνοντο όλα της τα χάλια, και συγχρόνως το κοριτσάκι της κυρίας Brissaud 2 ½ μόλις ετών, όχι ωραίον αλλά χαριτωμένο με ολόξανθα σγουρά μαλλάκια μαζή με το εξαδελφάκι του της ιδίας ηλικίας παχουλό αγουράκι με φοβερά κατσαρά μαλλιά, και την εξαδελφούλαν 10 μόλις μηνών ονόματι «Μαρίκα!!» Ήλθαν κατόπιν η πενθερά της κυρίας Brissaud και κάποια άλλη συγγενείς, θεία νομίζω Mme de Monvel και τέλος η νύφη της, νόστιμη αλλά ωσάν affectes και ο πατέρας της! Εις το τέλος εφάνη ο άνδρας της, παχύς με ύφος βλάκικο αλλ’ημείς πια εφύγαμεν και μόλις εξήλθαμεν αφήσαμεν στεναγμόν ανακουφίσεως! Ούφ! Η κυρία Brissaud

ευγενέστατη, μας είπε να ξαναυπάγωμεν οπόταν θέλομεν, ότι ευχαρίστως θα συνοδεύη τη Lucie εις το πιάνο κ.τλ, κ.τλ.. Μας είπε ότι η Mlle de Monvel είχεν εύρει μίαν άριστην pension, αλλά δεν είξευρε την διεύθυνσιν μας να μας την στείλη. Σήμερον το πρωί ηθέλαμεν να υπάγωμεν εις τα cours της, αλλ’ήτο αδύνατον να σηκωθώμεν ενωρίς. Χθες εξερχόμεναι από το Cluny επεράσαμεν από την Sorbonne, όπου εμάθαμεν ότι δεν θα δυνηθώ να ακολουθήσω παρά τα cours publics διότι δια τα άλλα πρέπει κανείς να είναι φοιτητής. Αν είχα απολυτήριον γυμνασίου όλα ετελείωναν! Μας είπε ο concierge ότι τα cours publics αρχίζουν μόλις τον Δεκέμβριον!!
Πάντως την Δευτέραν θα έχουν το πρόγραμμα. Τώρα πιά εγώ παύω αρκετά εφλυάρισα και εκουράσθη το χέρι μου.
Διατί μπαμπά και Edith έχετε βήχαν; Πιστεύω b
Blanche το κρυολόγημα σου να επέρασε. Όταν Λιλή ερωτάς αν εις τας 9 παρά ¼ εν Αθήναις έχομεν σηκωθεί, λογαριάζεις ότι ημείς έχομεν 7 και ¼. Εις τας 7 και ¼ ποτέ δεν σηκωνόμεθα αλλ’ εις τας 9 παρά ¼ εγώ τουλάχιστον είμαι έτοιμη.
Σας γλυκοφιλώ
Ελμίνα

18.Επιστολή Lucie Ζάννου προς αγαπητοί μου, Εν Παρισίοις τη 18/31 Οκτωβρίου 1912. Πέμπτη 2 και 20 μ.μ.

Αγαπητοί μου
Ω τι παληόκαιρος, και το μεσημέρι είχε τόσον διορθωθή ώστε ήλπιζον, ότι θα διατηρηθή τοιούτος! Α μπα δεν βαρύνεσθε. Ο ουρανός εγέμισε πάλιν σύννεφα και ήρχισε μία βροχή ατελείωτος! Φρίκη. Εάν εξακολουθήση έτσι σίγουρα θα έχωμεν πάλιν πλημμύρας ως προ δυό χρόνων, καθ’ όσον τοιούτος ήτο και τότε ο καιρός, με βροχερώτατον, ως και το εφετεινόν καλοκαίρι. Ώστε εάν ακούσετε καμμίαν ημέραν, ότι το Παρίσι εγέμισε νερά μη εκπλαγήτε. Μη ανησυχήσετε δε, διότι το σπίτι μας ευρίσκεται αρκετά υψηλά, ακόμη δε περισσότερον τα δωμάτια μας.
Δεν πρέπει να αργήσω πολύ, διότι θέλομεν να υπάγωμεν εις της Θ. Lea διότι

μας έγραψεν ότι είναι εις το σπίτι της την Τετάρτην και Πέμπτην απόγευμα πρέπει δε να την ευχαριστήσωμεν, διότι έλαβε τον κόπον να μας γράψη δια να μας αναγγείλει τον θάνατον της θείας Marie. Πως βαρύνομαι δε να τρέχω με αυτήν την παληοβροχήν.
Λοιπόν, ας σας ομιλήσω δια τα μαθήματά μου. Την προηγουμένην φοράν σας έγραψα πολύ αποθαρρυντικά, και αληθώς ήμουν πολύ αποτενθαρρυμένη! Εις το τελευταίον μου όμως μάθημα είδα, ότι δεν έχω δίκαιον. Δεν θέλει η κ. Vauchelet να σφίγγω τον λαιμόν μου, ως ενόμιζα (δεν ειξεύρω και εγώ καλά τι έκαμα, κατέβαζα μου φαίνεται τας αμυγδαλάς) μόνον να είναι στέρεαι αι χορδαί χωρίς όμως να κάμω τον κόπον! Να τραγουδώ ελευθέρως εντελώς. Της είπα ότι δεν μου αρέσει η πολύ βαθειά φωνή. «Α και εμένα δεν μου αρέσει, θέλω να είναι καλά en dehors. Αν σας λέγω να την κρατείτε ολίγον προς τα μέσα, προς τον ουρανίσκον, αυτό το λέγω, διότι σεις φθάνετε εις το αντίθετον ελάττωμα, την φυσάτε έξω (δεν πιστεύω να πολυκαταλαμβάνετε όσα σας γράφω), θέλω η φωνή να είναι γεμάτη και στρογγυλή.
Βλέπετε λοιπόν ότι δεν είχον δίκαιον. Αλλά να ίδωμεν ακόμη. Τα έγραψα αυτά εις την κ. Φωκά. Χθες ήκουσα και την Nicot Vauchelet. Έχει ωραίαν φωνήν, ίσως ήτο ενίοτε κάπως έρρινος αλλά μου φαίνεται ότι θα το έκαμνε επίτηδες εις πλέον κατάλληλον δια τον ρόλον του automati. Τα vocalises της επίσης εύρον ότι ήσαν πολύ ωραία. Δεν εννοώ διατί η κ. Φωκά δεν τας εύρισκε καλάς.
Τι ωραίο δε που έπαιξε! Ακριβώς σαν να ήτο ψεύτική. Δεν ημπορούσε κανείς να φαντασθή ότι είναι ζώσα γυναίκα, τόσον ακίνητος έμεινε! Αληθώς την εθαύμασα. Και τι αδύνατη που είναι! Κάτι μπρατσάκια τόσα δα. Η όλη όπερα πάρα πολύ ωραία. Κρίμα που δεν την ηκούσατε και σεις. Εκείνη η barcarolle προπάντων είναι θαυμασία.
Η Vix εις την Τρίτην σκηνήν ως Antonia πάρα πολύ καλή, εύμορφη και ετραγούδησε και ωραιότατα. Τι τρομεράν όμως

η Τρίτη πράξις, όπου εμφανίζεται, ως φάντασμα ένας ιατρός Miracle όστις είχε εξωτερικόν ακριβώς σαν σκελετός. Φοβερόν πράγμα! Μας κατετρόμαξε. Θα είναι άρα γε ακόμη εις Αθήνας ο Μίλτος άμα λαβετε την επιστολήν αυτήν δια να σας εξηγήσει τα της όπερας αυτής; Που θα τον στείλουν άρα γε; Μα δεν είναι κίνδυνος να υπάγη εις τα νησιά; Ω, ελπίζω ότι θα υπάγη ως νοσοκόμος, ειδ’ άλλως θα ανησυχώμεν τόσον! Να μη μας λέγετε όμως ψέμματα! Θέλομεν πάντα όλην την αλήθειαν. Η Μίνα σας τα γράφει κάπως πολύ απότομα παιδιά. Μη θυμώστε. Σας ευχαριστούμεν τόσον που μας γράφετε συχνά, αλλά θα ηθέλαμεν και μερικάς λεπτομερείας δια τον πόλεμον. Να ελπίσωμεν ότι θα τελειώση γλήγορα ο πόλεμος και θα μας έλθη ο Μίλτος. Ω, θα είναι πάρα πολύ μεγάλη χαρά.
Μη με συλλογίζεσθε, σας παρακλώ. Δεν είμαι μελαγχολική, ως νομίζετε, εκτός από μερικάς στιγμάς, και εις την υγείαν μου είμαι πολύ καλλίτερα. Η θεία Ίρμα και η Alice εύρον, ότι έχομεν και αι δύο πολύ καλλίτεραν …. Ίσως με ωφέλησε το σίδερον. Έχω όμως κάτι σπυράκια ή λυχώνες εις τα χείλια, αι οποίαι πολύ με ενοχλούν. Σας γλυκοφιλώ όλους πολύ.
Lucie
Ελάβαμεν Edith και το γράμμα σου από την Κέρκυραν. Σε ευχαριστούμεν πολύ, που μας έγραψες τόσας φοράς.