. Δια την ζακέτταν εδώσαμεν 15 φρ. είναι βεβαίως πολύ, αλλά τι να κάμωμεν; Εδιαλέξαμεν την φθηνωτέραν φόδραν και βελούδο και όμως πάλιν πολλά επήγαν.
Το Σάββατον το βράδυ επήγαμεν εις την συναυλίαν του Bisler. Η κυρία μας είχεν είπει, ότι δεν κάμνουν τουαλέτα, αλλ’ημείς δεν ηξεύραμεν τι να βάλωμεν. Εφορέσαμεν λοιπόν τα άσπρα και η Μίνα επήγε και ηρώτησε την κ. Witting, αν το ευρίσκει πολύ. Αυτή απάντησε ότι είναι πολύ ωραίον το φόρεμα της αλλ’ότι νομίζει, ότι ημπορεί να το βάλη. Έπειτα όμως είδαμεν, ότι ηδυνάμεθα κάλλιστα να βάλωμεν τα tailleurs μας.
Ο καιρός την ημέραν εκείνην ήτο αθλιέστατος, αλλ’ευτυχώς το βράδυ σχεδόν δεν έβρεχε. Επήγαμεν λοιπόν με το Metropolitan. Επειδή δε αι κυρίαι αυταί πηγαίναν πρώτην θέσιν, εξοδεύσαμεν 1 φρ. μόνον δια το metro, aller-retour. Η αίθουσα ευρίκσεται εις την rue d’ Athenes! Όχι μακράν από τις Galeries Lafayette. Νόστιμη σάλα, όχι πολύ μεγάλη. O Bisler έπαιξε πολύ καλά πρώτον την Σονάτα (op.101) του Beethoven, κατόπιν τα Scenes d’enfants του Shumann, και τρίτον την Σονάταν (op.106) του Beethoven. Πολύ λεπτά παίζει, τα φόρτε όμως κάπως οξέα, ίσως πταίει το πιάνο. Αλλά, μη φρίξης Μίλτο μου,

εβαρέθημεν και αι 4 απαισίως. Αλλά σε βεβαιώ ότι δι’ανθρώπους όχι και πολύ μουσικούς (αν και η μία εκ των Γερμανιδών έχει τραγουδήσει μεγάλα έργα εις το θέατρον) είναι πολύ βαρετόν να ακούουν επί 1 1/2 ώραν συνεχώς πιάνο. Η κ. Witting είχε σκάσει, ακόμη λίγο, έλεγε, και θα εκοιμάτο.
Έβλεπα δε και πολλούς από τους άλλους ακροατάς να χασμώνται και να έχουν ύφος πολύ νυσταγμένον.
Η Edith θα είχε σκάσει κυριολεκτικώς.
Χθες το απόγευμα ηκούσαμεν εις την Chapelle της Σορβώνης την Δημιουργίαν. Είχαμεν πολύ καλάς θέσεις. Η ορχήστρα και ο χορός ήτο κρυμμένος όπισθεν πρασινάδας. Μόνον οι μονωδοί εφαίνοντο. Έπαιξεν επίσης orgue. Πάρα πολύ ηυχαριστήθην που ήκουσα και πάλιν την θαυμασίαν αυτήν Δημιουργίαν, δεν ημπορώ όμως να είπω ότι η εκτέλεσις ήτο καλλιτέρα της του Ωδείου μας. Η ορχήστρα βεβαίως μεγαλυτέρα. Ο χορός όμως όχι και πολύ γεμάτος. Ίσως να πταίη και η ακουστική διότι τα πάντα έκαμαν πολλήν βοήν και δεν ημπορούσε κανείς να διακρίνη πολύ καλά τας διαφόρους φωνάς.

Ο Αγγελόπουλος είχε βεβαίως ωραιοτέραν φωνήν από τον χθεσινόν «Ραφαήλ», αν και αυτού ήτο βαθυτέρα.
Επίσης της κ. Φωκά η φωνή ήτο καλλίετρα της Mlle Tiphaine (αυτή που ετραγούδησε πέρυσι τον ρόλον της Philene, εις την Mignon) αλλ’ο τενόρος, ήτο βεβαίως χιλιάκις ανώτερος των ιδικών μας. Κάτι πιάνο έξοχα, όχι όμως πολύ δυνατή φωνή. Ο Αδάμ και η Εύα έτσι και έτσι. Πάντως όμως ηυχαριστήθημεν και αι 4 παρά πολύ και δεν εύρομεν το έργον αυτό καθόλου κουραστικόν και μακρύ.
Μετά την συναυλίαν αι μεν 2 γερμανίδες επήγαν να περπατήσουν εις τον κήπον του Λουξεμβούργου, ημείς δε δι’ενός autobus, εφθάσαμεν εις την Opera και πεζή διηυθυνθήμεν προς την Opera Comique, όπου επήραμεν 2 εισιτήρια εις fauteuils 3ης galeries, δευτέραν σειράν, προς 5,50 δια την Τετάρτην οπότε παίζουν τα Contes d’ Hoffmann. Θ’ακούσω λοιπόν τέλος την περίφημον Nicol Vauchelet, δια την οποίαν ήκουσα τόσας διαφορετικάς κρίσεις.
Τι φρικώδεις κόσμος! Κυριακή βλέπετε, αληθώς απελπισία, εις το Boulevard des Italiens ήτο φρίκη πλέον! Τους δρόμους όμως τους περνώμεν τώρα αρκετά καλά. Εκάμαμεν προόδους. Εννοείται όμως ότι περιμένομεν επ’ αρκετήν ώραν, έως ότου εύρομεν την κατάλληλον ευκαιρίαν.
Τι γίνονται όλοι οι συγγενείς μας; Δεν μας γράφετε. Τα παιδιά του θείου Μιλτιάδου; Τα βλέπετε συχνά; Τα αγόρια εξακολουθούν τα μαθήματά τους;
Και εφημερίδας; έχομεν καιρόν να λάβωμεν. Δεν μας στέλλετε ή χάνονται;
Σας φιλώ όλους πολύ πολύ

Lucie

Η Λούκα φαίνεται δεν θα τελειώση το γράμμα ώστε ας εξακολουθήσω εγώ. Με φαντάζεσθε την καϋμένην εμένα να ακούω 1 1/2 ώραν πιάνο; Το τελευταίο κομμάτι ήτο ατελείωτο! Και με εφρενίασε!
Άμα βλέπετε τον κύριον και την κυρίαν Μυλωνά, μη λησμονείτε να τους λέγετε χαιρετίσματα. Επίσης εις την κυρίαν Σοφίαν και τον κύριον Νίκον. Σήμερον θα φάγωμεν εις της Alice. Θεέ μου αι ημέραι περνούν κ’εγώ δεν κάμω τίποτε. Είμαι τεμπέλα! Η Fraicheur Edith δεν ήτο τίποτε σπουδαίον, μάλλον σαχλόν. Η petite Mademoisselle είναι νόστιμη. Έχει επάνω κάτω την ίδιαν

βάσιν με το Peur de Vivre αλλά δεν είναι τόσον ωραία. Εις τον Αλέκον εγράψαμεν και απάντησιν δεν ελάβαμεν. Ο Νίκος τι γίνεται; Από τα αγόρια δεν έχομεν νέα τους εγράψαμεν και εις αυτούς.
Περνούμεν τους δρόμους αρκετά καλά, λέγει η Lucie. Μόνον αρκετά καλά; Καλέ εγίναμεν ξεφτέρια πρώτης! Δεν πρέπει δε σεις καθόλου να συλλογίζεσθε τα αυτοκίνητα, αφού εγώ σας λέγω ότι δεν τα φοβούμαι, εγώ που τα έτρεμα, πρέπει να είστε εντελώς ήσυχοι.
Να μας ειπήτε πότε ακριβώς λαμβάνετε τα γράμματά μας, δια να η ηξεύρομεν πότε να σας τα στέλλομεν. Πρέπει να εξακολουθήσωμεν να σας γράφωμεν τόσον συχνά; Το έξοδον είναι μεγάλο.
Μπαμπά μου, χίλια φράγκα τον μήνα είναι παρά πολλά. Βεβαίως θα μας περισσεύουν. Αχ τι παλιοκόριτσα που είμεθα να κάμωμεν τόσα έξοδα. Εγώ όμως η κακομοίρα είμαι πολύ οικονόμος! Άμα είμεθα μόναι μας, δεν εννοώ να πάρωμεν πρώτην θέσιν. Διατί σας παρακαλώ να εξοδεύσωμεν αδίκως 20 λεπτά περισσότερον;!! Άμα πηγαίνομεν με τους άλλους αναγκαστικώς πέρνωμεν 1η θέσιν. Αλλά ηξεύρετε τι υποπτεύομαι; Ότι και αι άλλαι η κυρία Witting ορισμένως, άμα είναι μόναι παίρνουν δευτέραν! Αλλά άμα πηγαίνομεν μαζή έκαστος καμώνεται ότι πέρνει πάντοτε πρώτην!!
Και πάλιν πολλά φιλιά.
Ελμίνα

16. Παρίσι, Δευτέρα 10π.μ. 15/28 Οκτωβρίου 1912

Αγαπητοί μου μπαμπά και τα λοιπά!
Ας γράψω κ’εγώ ολίγον, ενώ η Lucie τσιρίζει πλάϊ μου. Τι να της κάμω εγώ αν δεν ειμπορώ να πολυεννοήσω ποίον είδος τραγουδιού είναι καλλίτερον; Υπάρχει διαφορά μεταξύ του ενός και του άλλου, αυτό το διακρίνω αλλά ποίον είναι το σωστόν, αυτό δεν το ειξεύρω. Βεβαίως αν γίνη πολύ βαθειά δεν θα είναι ωραίον, αλλ’αν είναι ολίγον ίσως δεν είναι άσχημον. Βάσανο και αυτό! Δεν ημπορούσε όλοι οι δάσκαλοι να έχουν μίαν μέθοδον! Το αστείον είναι ότι η κυρία Nicot Bilbot -Vauchelet δεν της κάμει καμμίαν άλλην παρατήρησιν εκτός αυτής των χρωματισμών. Ούτε περί vocalises ούτε περί αναπνοής ομιλεί, ενώ ακριβώς η κυρία Verger επέμενε να υπάγη εις αυτήν δια τας vocalises! Επίσης πέρυσι έλεγε εις την Lucie ότι δεν αναπνέει πολύ καλά! Θέαμα αστείον. Η Lucie τραγουδεί με το

ξενοδοχείον. Εζητήσαμεν κάτω την κυρίαν Παπαγιανοπούλου αλλά δεν αφαίνοντο να την γνωρίζουν “Α λέγει έπειτα η κυρία, θα θέλετε την Mlle Papageorgacopoulo” και μας οδηγεί εις το δωμάτιον. Επεράσαμεν από τεράστιαν τραπεζαρίαν και αφού εγυρίσαμεν από διάφορα περάσματα εφθάσαμεν προ του δωματίου ενώ δυνατόν τραγούδι αντηχεί. Εκτυπήσαμεν μια, εκτυπήσαμεν δύο, τέλος μας ήκουσαν το τραγούδι έπαυσε και εφάνη η Ηλέκτρα. Οι συνήθεις χαιρετισμοί «Και η θεία σου»; Τότε μας είπεν ότι η θεία της επέστρεψεν εις Αθήνας, και την άφησε μόνην. Το κλίμα των Παρισίων δεν της έκαμε. Πέρυσι είχε κρυώσει και εφέτος ξανάρχισε τα ίδια ώστε επήρε την Κλεοπάτρα και έφυγε! Αυτή λοιπόν εγύριζε και όχι η Ηλέκτρα ως μας είχαν είπει. Ήτο εκεί μια κυρία η οποία την συνόδευε εις το πιάνο ώστε ετελείωσε πρώτον το τραγούδι και έπειτα ωμιλήσαμεν. Η φωνή της δυνατή αλλ’ως πάντα όχι πολύ συμπαθητική. Άμα τραγουδεί δε κάμει πολλάς γκριμάτσας! Εν γένει ευρίσκω ότι η Ηλέκτρα ασχήμηνε πολύ η δε φωνή της δεν πιστεύω να προώδευσε και πολύ.
Από ότι μας είπε δεν φαίνεται να είναι καθόλου εναντίον της κας Φωκά. Τουναντίον έχει την φωτογραφίαν της εις τιμητικήν θέσιν, και τώρα γράφονται συχνά. Δεν μας είπε δε το παραμικρόν εναντίον της. Ίσα, ίσα εφάνη επαινού-

σα την μέθοδον της! Πέρυσι έπαιρνε μαθήματα με τον Martini. Ήτο πολύ ευχαριστημένη αλλ’εφέτος ήθελε νέον διδάσκαλον, ο οποίος να τραγουδή επί της σκηνής και επήρε τον Nuy Beau (δεν ειξέυρω πως γράφεται). Πέρυσι όχι μόνον έκαμε μεγάλην εγχείρησιν εις την μύτην, αλλ’έκαμε και εγχείρησιν σκωληκοειδίτιδος!! Ενθυμείσαι ίσως Edith ότι πάντοτε υπέφερε από τον … αγγλικόν της στόμαχον, και έλεγαν οι ιατροί ότι έχει εντερίτειδα. Φαντασθήτε ότι τόσον καιρόν είχε σκωληκοειδίτιδα και δεν το είχαν καταλάβει! Τον χειμώνα λοιπόν εγένετο η εγχείρησις. Αν εβράδυνε 2 ακόμη ημέρες θα είχε περιτονίτιδα διότι είχε σχηματισθεί απόστημα!!
Εμείναμεν αρκετά αργά μαζή της, λέγουσαι αυτά και διάφορα άλλα. Ησθάνθη η κακομοίρα φοβεράν μοναξιάν άμα την άφησε η θεία της. Το δωμάτιον της καλόν αρκετά μεγάλον, αλλά και πληρώνει 250 τον μήνα ώστε βλέπετε ότι ημείς δεν δίδομεν παρά πολλά! Θα παίξη πιθανότατα εις το θέατρον. Έμαθε την Τόσκαν και τώρα μανθάνει Καβαλερίαν Ρουστικάναν.
Τη Δευτέρα εις την Alice ήσαν ο Jean, ο θείος και η θεία και ο εξάδελφος της Alice, Paul Castelnau. Δεν εκάμαμεν τίποτε σπουδαίον. Ο Jean είχε περάσει τας γραπτάς εξετάσεις και ήτο ευχαριστημένος εξ αυτών. Πιστεύω

ευγενέστατη, μας είπε να ξαναυπάγωμεν οπόταν θέλομεν, ότι ευχαρίστως θα συνοδεύη τη Lucie εις το πιάνο κ.τλ, κ.τλ.. Μας είπε ότι η Mlle de Monvel είχεν εύρει μίαν άριστην pension, αλλά δεν είξευρε την διεύθυνσιν μας να μας την στείλη. Σήμερον το πρωί ηθέλαμεν να υπάγωμεν εις τα cours της, αλλ’ήτο αδύνατον να σηκωθώμεν ενωρίς. Χθες εξερχόμεναι από το Cluny επεράσαμεν από την Sorbonne, όπου εμάθαμεν ότι δεν θα δυνηθώ να ακολουθήσω παρά τα cours publics διότι δια τα άλλα πρέπει κανείς να είναι φοιτητής. Αν είχα απολυτήριον γυμνασίου όλα ετελείωναν! Μας είπε ο concierge ότι τα cours publics αρχίζουν μόλις τον Δεκέμβριον!!
Πάντως την Δευτέραν θα έχουν το πρόγραμμα. Τώρα πιά εγώ παύω αρκετά εφλυάρισα και εκουράσθη το χέρι μου.
Διατί μπαμπά και Edith έχετε βήχαν; Πιστεύω b
Blanche το κρυολόγημα σου να επέρασε. Όταν Λιλή ερωτάς αν εις τας 9 παρά ¼ εν Αθήναις έχομεν σηκωθεί, λογαριάζεις ότι ημείς έχομεν 7 και ¼. Εις τας 7 και ¼ ποτέ δεν σηκωνόμεθα αλλ’ εις τας 9 παρά ¼ εγώ τουλάχιστον είμαι έτοιμη.
Σας γλυκοφιλώ
Ελμίνα

η Τρίτη πράξις, όπου εμφανίζεται, ως φάντασμα ένας ιατρός Miracle όστις είχε εξωτερικόν ακριβώς σαν σκελετός. Φοβερόν πράγμα! Μας κατετρόμαξε. Θα είναι άρα γε ακόμη εις Αθήνας ο Μίλτος άμα λαβετε την επιστολήν αυτήν δια να σας εξηγήσει τα της όπερας αυτής; Που θα τον στείλουν άρα γε; Μα δεν είναι κίνδυνος να υπάγη εις τα νησιά; Ω, ελπίζω ότι θα υπάγη ως νοσοκόμος, ειδ’ άλλως θα ανησυχώμεν τόσον! Να μη μας λέγετε όμως ψέμματα! Θέλομεν πάντα όλην την αλήθειαν. Η Μίνα σας τα γράφει κάπως πολύ απότομα παιδιά. Μη θυμώστε. Σας ευχαριστούμεν τόσον που μας γράφετε συχνά, αλλά θα ηθέλαμεν και μερικάς λεπτομερείας δια τον πόλεμον. Να ελπίσωμεν ότι θα τελειώση γλήγορα ο πόλεμος και θα μας έλθη ο Μίλτος. Ω, θα είναι πάρα πολύ μεγάλη χαρά.
Μη με συλλογίζεσθε, σας παρακλώ. Δεν είμαι μελαγχολική, ως νομίζετε, εκτός από μερικάς στιγμάς, και εις την υγείαν μου είμαι πολύ καλλίτερα. Η θεία Ίρμα και η Alice εύρον, ότι έχομεν και αι δύο πολύ καλλίτεραν …. Ίσως με ωφέλησε το σίδερον. Έχω όμως κάτι σπυράκια ή λυχώνες εις τα χείλια, αι οποίαι πολύ με ενοχλούν. Σας γλυκοφιλώ όλους πολύ.
Lucie
Ελάβαμεν Edith και το γράμμα σου από την Κέρκυραν. Σε ευχαριστούμεν πολύ, που μας έγραψες τόσας φοράς.