2. Επιστολή Edith προς Λιλή, Blanche, Αγλαούλα, Lausanne le 4 Octobre 1912

Αγαπητά μου παιδιά Λιλή, Blanche και Αγλαούλα
Τι να κάμετε άραγε αυτήν την στιγμήν; Εμείς γράφομεν επί ωραιοτάτων μακρών γραφείων εντός ωραίας αιθούσης με ωραία έπιπλα και πράσινα φυτά!
Επήραμεν τον καφέ μας εις ωραίαν βεράντα κλειστής όμως με χρωματιστά νόστιμα τζάμια είναι επίτηδες δια το πρόγευμα αυτό το μέρος και έχει μικρά ψάθινα τραπεζάκια και καρέκλες επίσης ψάθινες. Και είπα Τι ωραία που θα ήτο να είχομεν μία

τοιαύτην βεράντα εις το σπίτι μας της Πικροδάφνης όπου να ετρώγαμεν και τον χειμώνα χωρίς να κρυώσωμεν, όταν θα προσκαλώμεν όλους μας τους συγγενείς! Ε! δεν θα είναι ωραία; Έννοια σας θα ζήσωμεν ωραία τώρα που δόξα τω θεώ έχωμεν μερικά χρήματα! ΑΙΖ
Α! μα δα, διατί ζώμεν; Μόνο δια να μελετώμεν, εργαζόμεθα και κοπιάζομεν; Όχι, πρέπει να ανταμοίβονται και αι προσπάθειαι και κόποι!
Να εγώ τώρα κατόπιν τόσων φροντίδων και κόπων αρχίζω να χαίρω την ζωήν και δι’ αυτό θέλω τώρα να πηγαίνωμεν εις ωραία ξενοδοχεία, να τρώγωμεν καλά, τέλος να κάμωμεν όσον το δυνατόν ευχάριστον αυτό το ταξείδι το οποίον δεν είναι και πολύ εύθυμον αφού πρόκειται να αφήσωμεν τα καϋμένα τα κορίτσια!
Τι λέγετε δεν έχω δίκαιον; Και τον

χειμώνα θα σας παίρνω όπου είναι δυνατόν να υπάγετε και θα προσπαθήσω να σας διασκεδάσω εάν πάντοτε είσθε καλά παιδιά, εύθυμα τώρα και προσπαθούντα να ευχαριστητε την καλήν μας Miss Dillon. Δεν πειράζει εάν κάποτε ομιλεί αυστηρά ή άγρια. Ειξέρομεν ότι μας αγαπά πολύ δι’ αυτό και ημείς την αγαπούμεν με όλην μας την καρδιά αν και συχνά την θυμώνομεν.
Τα δωμάτια μας είναι ωραία και μεγάλα. Εγώ κοιμούμαι με την Lucie δια να κλείνωμεν τα παράθυρα (τα οποία η Έλλη θέλει ανοικτά) και δια να την προσέχω. Χθες μόλις εφθάσαμεν εδώ κατά τας 4, επήραμεν ένα μπανάκι η Lucie και εγώ και αφού εγίναμεν καθαρές επλαγιάσαμεν εγώ μεν δια μίαν ώραν η δε Λουσή δια έως το πρωϊ.
Επήρε καφέ με γάλα, βούτυρα και ψω

μάκια ωραία εις το κρεββάτι και σήμερα το πρωί εσηκώθη φρέσκια και καλά. Εγώ, παιδιά μου, τρώγω ακαταπαύστως! Και πρέπει να είπω εις την Miss Dillon ότι όχι μόνον δεν μου λέγουν να τρώγω αλλά και με περιγελούν δια την αιωνίαν μου πείνα! Θα γυρίσω 5 οκάδες βαρυτέρα. Και χαίρω διότι δεν κρύώνω ούτε κουράζομαι πολύ. Τέλος εκατάφερεν η Miss Dillon να με κάμη άνθρωπον! Κύτταξε Λιλή να σε εύρω και σε πολύ καλά. Δι’αυτό όμως δεν αρκεί να προσέχης πρέπει προπάντων να είσαι εύθυμη.
Και συ Αγλαακι μου πως είσαι; Δεν κουράζεις την Λιλή πιστεύω! Την Blanche φοβούμαι ολίγον δια την αυθάδεια της αλλ’ ελπίζω να με διαψεύση, ε!
Και τώρα σας φιλώ και τις τρεις γλυκά, γλυκά.
Edith
ΑΙΖ

18.Επιστολή Lucie Ζάννου προς αγαπητοί μου, Εν Παρισίοις τη 18/31 Οκτωβρίου 1912. Πέμπτη 2 και 20 μ.μ.

Αγαπητοί μου
Ω τι παληόκαιρος, και το μεσημέρι είχε τόσον διορθωθή ώστε ήλπιζον, ότι θα διατηρηθή τοιούτος! Α μπα δεν βαρύνεσθε. Ο ουρανός εγέμισε πάλιν σύννεφα και ήρχισε μία βροχή ατελείωτος! Φρίκη. Εάν εξακολουθήση έτσι σίγουρα θα έχωμεν πάλιν πλημμύρας ως προ δυό χρόνων, καθ’ όσον τοιούτος ήτο και τότε ο καιρός, με βροχερώτατον, ως και το εφετεινόν καλοκαίρι. Ώστε εάν ακούσετε καμμίαν ημέραν, ότι το Παρίσι εγέμισε νερά μη εκπλαγήτε. Μη ανησυχήσετε δε, διότι το σπίτι μας ευρίσκεται αρκετά υψηλά, ακόμη δε περισσότερον τα δωμάτια μας.
Δεν πρέπει να αργήσω πολύ, διότι θέλομεν να υπάγωμεν εις της Θ. Lea διότι

μας έγραψεν ότι είναι εις το σπίτι της την Τετάρτην και Πέμπτην απόγευμα πρέπει δε να την ευχαριστήσωμεν, διότι έλαβε τον κόπον να μας γράψη δια να μας αναγγείλει τον θάνατον της θείας Marie. Πως βαρύνομαι δε να τρέχω με αυτήν την παληοβροχήν.
Λοιπόν, ας σας ομιλήσω δια τα μαθήματά μου. Την προηγουμένην φοράν σας έγραψα πολύ αποθαρρυντικά, και αληθώς ήμουν πολύ αποτενθαρρυμένη! Εις το τελευταίον μου όμως μάθημα είδα, ότι δεν έχω δίκαιον. Δεν θέλει η κ. Vauchelet να σφίγγω τον λαιμόν μου, ως ενόμιζα (δεν ειξεύρω και εγώ καλά τι έκαμα, κατέβαζα μου φαίνεται τας αμυγδαλάς) μόνον να είναι στέρεαι αι χορδαί χωρίς όμως να κάμω τον κόπον! Να τραγουδώ ελευθέρως εντελώς. Της είπα ότι δεν μου αρέσει η πολύ βαθειά φωνή. «Α και εμένα δεν μου αρέσει, θέλω να είναι καλά en dehors. Αν σας λέγω να την κρατείτε ολίγον προς τα μέσα, προς τον ουρανίσκον, αυτό το λέγω, διότι σεις φθάνετε εις το αντίθετον ελάττωμα, την φυσάτε έξω (δεν πιστεύω να πολυκαταλαμβάνετε όσα σας γράφω), θέλω η φωνή να είναι γεμάτη και στρογγυλή.
Βλέπετε λοιπόν ότι δεν είχον δίκαιον. Αλλά να ίδωμεν ακόμη. Τα έγραψα αυτά εις την κ. Φωκά. Χθες ήκουσα και την Nicot Vauchelet. Έχει ωραίαν φωνήν, ίσως ήτο ενίοτε κάπως έρρινος αλλά μου φαίνεται ότι θα το έκαμνε επίτηδες εις πλέον κατάλληλον δια τον ρόλον του automati. Τα vocalises της επίσης εύρον ότι ήσαν πολύ ωραία. Δεν εννοώ διατί η κ. Φωκά δεν τας εύρισκε καλάς.
Τι ωραίο δε που έπαιξε! Ακριβώς σαν να ήτο ψεύτική. Δεν ημπορούσε κανείς να φαντασθή ότι είναι ζώσα γυναίκα, τόσον ακίνητος έμεινε! Αληθώς την εθαύμασα. Και τι αδύνατη που είναι! Κάτι μπρατσάκια τόσα δα. Η όλη όπερα πάρα πολύ ωραία. Κρίμα που δεν την ηκούσατε και σεις. Εκείνη η barcarolle προπάντων είναι θαυμασία.
Η Vix εις την Τρίτην σκηνήν ως Antonia πάρα πολύ καλή, εύμορφη και ετραγούδησε και ωραιότατα. Τι τρομεράν όμως

η Τρίτη πράξις, όπου εμφανίζεται, ως φάντασμα ένας ιατρός Miracle όστις είχε εξωτερικόν ακριβώς σαν σκελετός. Φοβερόν πράγμα! Μας κατετρόμαξε. Θα είναι άρα γε ακόμη εις Αθήνας ο Μίλτος άμα λαβετε την επιστολήν αυτήν δια να σας εξηγήσει τα της όπερας αυτής; Που θα τον στείλουν άρα γε; Μα δεν είναι κίνδυνος να υπάγη εις τα νησιά; Ω, ελπίζω ότι θα υπάγη ως νοσοκόμος, ειδ’ άλλως θα ανησυχώμεν τόσον! Να μη μας λέγετε όμως ψέμματα! Θέλομεν πάντα όλην την αλήθειαν. Η Μίνα σας τα γράφει κάπως πολύ απότομα παιδιά. Μη θυμώστε. Σας ευχαριστούμεν τόσον που μας γράφετε συχνά, αλλά θα ηθέλαμεν και μερικάς λεπτομερείας δια τον πόλεμον. Να ελπίσωμεν ότι θα τελειώση γλήγορα ο πόλεμος και θα μας έλθη ο Μίλτος. Ω, θα είναι πάρα πολύ μεγάλη χαρά.
Μη με συλλογίζεσθε, σας παρακλώ. Δεν είμαι μελαγχολική, ως νομίζετε, εκτός από μερικάς στιγμάς, και εις την υγείαν μου είμαι πολύ καλλίτερα. Η θεία Ίρμα και η Alice εύρον, ότι έχομεν και αι δύο πολύ καλλίτεραν …. Ίσως με ωφέλησε το σίδερον. Έχω όμως κάτι σπυράκια ή λυχώνες εις τα χείλια, αι οποίαι πολύ με ενοχλούν. Σας γλυκοφιλώ όλους πολύ.
Lucie
Ελάβαμεν Edith και το γράμμα σου από την Κέρκυραν. Σε ευχαριστούμεν πολύ, που μας έγραψες τόσας φοράς.

Φθάνει άραγε εν 25λ. γραμματόσημον μου δια 3 1/2 κόλλες χαρτί;

14. Παρίσι 26/13 Οκτωβρίου 1912
    Σάββατον 11 παρά ¼ π.μ.

Αγαπητοί μου
Δεν σας γράφω πολλά, διότι θέλομεν να ρίψωμεν τώρα το πρωΐ εις το κουτί, το γράμμα μας, δια να προφθάση το πλοίον της Δευτέρας.
Ελάβαμεν σήμερον το πρωΐ το γράμμα σας από Brindisi και χθες το βράδυ το τηλεγράφημα και σας ευχαριστούμεν πολύ. Ευρισκέσθε λοιπόν και πάλιν εις τας Αθήνας μας! χαίρω πολύ που δεν εκουράσθητε πολύ εις τον σιδηρόδρομον και ελπίζω, ότι θα εκάματε ωραίον θαλάσσιον ταξείδι. Ημείς ελογαριάζαμεν κάθε στιγμήν που θα ευρίσκεσθε και τι θα εκάμνατε και εφανταζόμεθα την χαράν σας, όταν επλησιάζατε εις την Αθηνούλαν μας, προπάντων δε των παιδιών. Πόσα θα είχατε να ειπήτε! Και ο Μίλτος; Ελπίζαμεν, ότι θα μας έγραφε αφού δεν είχε γράψει την προηγούμενην φοράν.

Ίσως όμως να μην έχει καιρόν. Πότε άραγε θα λάβωμεν επιστολάς από τας Αθήνας, δια να μάθωμεν μερικάς λεπτομερείας περί του Μίλτου;
Μη ξεχάσετε να μας στείλετε φωτογραφίας όλων σας. Εις τον πόλεμον καλά τα πηγαίνωμεν! Κατελάβομεν και τα Σέρβια και οι Βούλγαροι προχωρούν θριαμβευτικός. Σήμερον δεν εξήλθαμεν και έτσι δεν έχομεν νέα.
Ο καιρός είναι πάλιν σήμερον άθλιος. Βροχή εξακολουθητική, που να την πάρη η οργή.
Χθες επήγα πάλι εις το μάθημα μου. Δεν τα κατάφερα ακόμη να συγκρατώ καλά τας χορδάς. Δεν ημπορώ καλά να καταλάβω, πως πρέπει να κάμω. Εντούτοις η κ. Vauchelet μου είπεν ότι εννοώ θαυμάσια και ότι εμελέτησα όπως έπρεπε! Εγώ όμως έχω κάποιαν αποθάρρυνσιν! Θα τα καταφέρω; Και είναι άραγε σωστά όσα μου λέγει; Το ελπίζω.
Απόψε πηγαίνομεν εις εν κονσέρτο διδόμενον από τον Bisler τον περίφημον πιανίστα τον οποίον είχεν ακούσει ο Μίλτος. Μία γερμανίς κυρία, φίλη της κ.Baumgartner, έχει προσκλήσεις τα οποίας έδωκε εις την κ. Witting. Επειδή δε είναι 4 η κ. Witting μας έδωκε εις ημάς τας δύο. Δεν έχομεν να πληρώσωμεν παρά 1,50 έκαστος δια θέσιν 8-9 φρ. Δεν είναι ωραίον; Πολλά χαιρετίσματα εις όλους συγγενείς και φίλους.
Σας γλυκοφιλώ

Lucie
Δεν είμαι σχεδόν πλέον κρυωμένη! Μόνον ολίγον συνάχι έχω.

4. Salon de Lecture de Grands Magasins aux Galeries Lafayette Paris
   Paris, le 26 Σεπτεμβρίου/10 Οκτωβρίου 1912
   Πέμπτη 5μμ
   Αγαπητοί μου
   Δεν πιστεύω να προφθάσω να γραψω πολλά, διότι εδώσαμεν rendez vous με την Έλλην εις τας 5 εις αυτό το salon de lecture, και η ώρα η ορισθείσα έφθασε, ώστε όπου να είναι θα κάμη την εμφάνισιν της η κυρία εξαδέλφη μας. Ευρίσκομαι εδώ με τον μπαμπάν, και η Edith και η Μίνα τριγυρίζουν κάτω. Σήμερον είναι πάλιν εδώ φρικώδεις κόσμος, εσκάσαμεν και δια να εισέλθωμεν εις το ascenceur (και υπάρχουνένα σωρό) και δια να εύρωμεν μίαν θέσιν εδώ. Τώρα σας γράφω επάνω εις εν ωραιότατον γραφειάκι εις μίαν γωνίαν απέναντι μου είναι ένας καθρέπτης και μόλις σηκώνω τα μάτια μου βλέπω την μούρην μου!
   Δεν σας έγραψα καθόλου σχεδόν μέχρι

τούδε, αλλά σας βεβαιώ, ότι δεν έχω δυνάμεις. Όχι, ότι δεν είμαι καλά, αλλ’ άμα τρέχει κανείς από το πρωί έως το βράδυ, κουράζεται πάρα πολύ. Αν και πέρνομεν όλο αυτοκίνητα. Δεν ηξεύρω και εγώ πόσα χρήματα εξωδεύσαμεν με αυτά. Ως έγραφα χθες εις την Miss Dillonείχαμεν χθες όλοι κρυολόγημα.
Την νύκτα εξηκολούθει ο λαιμός μου να με εωοχλή, κατόπιν επέρασε, αλλά τώρα πάλιν με τσούζει λιγάκι. Ο μπαμπάς είναι καλλίτερα (περίφημα ΑΙΖ ), αν και ρουφά κάπου κάπου την φρμαλίνην του (δια να προλάβη το συνάχι ΑΙΖ ). Της Έλλης το συνάχι εξακολουθεί, και επειδή επήρε πολύ κινίνο, είναι καταζαλισμένη και έχει κατσουφιασμένον πρόσωπο. Αι άλλαι δύο είναι καλά. Η Μίνα είχε σιναχωθεί εις την Λωζάννην, και ακόμη δεν κατόρθωσε να της περάση εντελώς.
Όλοι αφίχθησαν, φεύγομεν.
Σάββατον 10 και ¼ π.μ.
Δεν ημπορείτε να είπητε, ότι δεν προχωρεί γλήγορα το γράμμα μου! Και να ίδωμεν εάν θα τελειώσει και σήμερον! Η Έλλη θέλει να τηλεφωνήση εις Αμβέρσαν και την αργούν φοβερά. Την περιμένομεν δια να υπάγωμεν εις το Λούβρον και έως ότου τελειώση

αρχίσαμεν την επιστολογραφία
Χθες ελάβαμεν τα γράμματά σας. Δεν υπήρχε όμως επιστολή του Μίλτου ούτε της Αγλαϊας. Διατι δεν μας γράφεις Λιλή πως τα πας με το νοικοκυριό, τι φαγιά παραγγέλεις, εάν κατά την σύνταξιν της σημειώσεως συνεργάζεται και η Miss Dillon κ.τ.λ.
Εκάματε, λέγεις προμηθείας μακαρονιών, σακχάρεως. Σε καλό σας! Και που τας εβάλατε, ώστε πιστεύετε ότι θα ακριβήνουν τόσον τα πράγματα; Και έχετε και βέβαιον τον πόλεμον. Α, όχι εγώ δεν θέλω να το πιστεύσω. Χθες το βράδυ είχεν ομιλήσει ο μπαμπάς με κάποιον κύριον από εν Υπουργείον όστις του είπεν ότι σχεδόν δεν υπάρχει ελπίς και έτσι είχαμεν απελπισθ’η και ημείς. Αλλά σήμερον από όσα διαβάζομεν εις τας εφημερίδας τα πράγματα μας εφάνησαν κάπως καλλίτερα. Η Ιταλία δεν κάμνει ειρήνην, οι Αυστριακοί και οι Ρώσοι αναμιγνύονται και αυτοί, οι Μαυροβουνιώται ενίκησαν, η Ελλάς δεν θα κηρύξει τον πόλεμον προ 10 ημερών. Ποιος ηξεύρει ίσως τα πράγματα διορθωθώσι. Ω, θα είναι φρίκη εάν γίνη ο πόλεμος. Και ημείς ευρισκόμεθα εδώ. Σίγουρα θα σκάσωμεν. Μα τι κακοτυχία, ίσια ίσια τώρα που εφύγαμεν να γίνη όλο αυτό το κακό! Και τι θα γίνεται εις τας Αθήνας. Σας παρακαλώ να μας περιγράφετε τα πάντα πολύ λεπτομερώς.

Το χαρτί μου είναι τόσον χονδρό, ώστε βεβαίως θα πρέπει να βάλωμεν διπλούν γραμματόσημον.
Η Έλλη τυραννείται, δεν ημπορεί να εύρη την ζητουμένην γραμμήν. Τέλος, να ομιλεί ελληνικά, συνομιλεί με τον κ. Αγέλαστον!
Δια τας pensions ας γράψει η Μίνα η οποία δεν θα έλθει μαζί μας εις τον Λούβρον. Δια καθηγητήν δεν ηξεύρω τι θα κάμω. Η κυρία Verger δεν μου συσταίνη τον Hetiche. Είναι λέγει καλός καθηγητής, αλλά δια το είδος μου δεν είναι κατάλληλος, δεν θα δυνηθή να μου μάθη καλά τας vocalizes. Λέγει, ότι η κυρία Vanchelet είναι καλλίστη ότι αυτή εδημιούργησε όλα τα τραγούδια που λέγω εγώ, ότι έχει διδάξει πλείστας μαθητρίας αι οποίαι είναι όλαι κάλλισται και χίλια δυό άλλα.
Τι να κάμωμεν; Α, μα είναι φρίκη! Ο ένας να σου λέγει το έν και ο άλλος το αντίθετο
Προς το παρόν δεν ημπορώ να υπάγω ακόμη σε καθηγητήν, διότι κάθε νύκτα με τσούζει αρκετά ο λαιμός. Σήμερον έχομεν ένα καιρόν φρικώδη! Συννεφιά, ευτυχώς οχί βροχή και ομίχλη απελπιστική. Δεν ημπορεί κανείς να ίδη τίποτε. Και αυτή η υγρασία είναι τόσον κακή δια τον λαιμόν. Αγόρασα εν πράγμα δια τον λαιμόν, από μαύρον pluche και έτσι τα προφυλάττω άμα εξέρχομαι
Σας φιλώ όλους γλυκά
Lucie

10. Επιστολή Lucie Ζάννου προς αγαπητοί μου, Παρίσι τη 3/16 Οκτωβρίου 1912, Τετάρτη 12 παρά 20 π.μ.

Αγαπητοί μου
Σας αρέσει το χαρτί μου; Σαν πολύ καλό δεν σας πέφτει. Δεν έχω όμως τώρα άλλο.
Αχ! Τι απελπιστικός αυτός ο πόλεμος! Δεν φθάνει που θα μείνωμεν μόναι εδώ, αλλά θα έχωμεν τώρα και αυτόν τον εφιάλτην! Είναι φρίκη! Και σεις μας γράφετε ότι θα διασκεδάζωμεν κτλ σαν να επρόκειτο να διασκεδάσωμεν κατ’ αυτό το ταξείδι! Και η καϋμένη η Έλλη πολλήν κακήν εποχήν εδιάλεξε δια να έλθη εις το Παρίσι. Αφ’ ενός ο πόλεμος, αφ’ ετέρου αι απασχολίαι μας προς εύρεσιν pension κ.τλ.
Ώ δεν έχω βεβαίως πολλήν διάθεσιν, και όλο μου φωνάζουν και με μαλώνουν. Μα τι να κάμω αφού δεν έχω όρεξιν! Αλλ’ έννοια σας θα περάση και αυτό φθάνει να μη μας γράφετε και σεις πολύ απελπιστικά πράγματα. Από την pension είμαι πολύ ευχαριστημένη. Τα δωμάτια μας είναι κάπως μικρά, σκοτεινά, σήμερον τουλάχιστον ,

αλλ’ ήτο δυνατόν να εύρωμεν εις το Παρίσι τίποτε καλλίτερον; Δύο μικρά δωμάτια συγκοινωνούντα έγινα κρεββατοκάμεραι. Έχομεν δε αρκετά ντουλάπια και συρτάρια. Ένα όμως νιπτήρα. Το σαλονάκι είναι πλάι δεν έχει όμως πόρταν συγκοινωνίας. Έχει καναπεδάκι και άνωθεν αυτού μίαν εικόνα περιστώσαν την «λευκή βασίλισσα» (μου φαίνεται). Το πρωτότυπον ευρίσκεται μου φαίνεται εις Φιλανδίαν, και ο φίλος μας ο Φιλανδός μας είχε στείλει μίαν κάρταν παριστώσαν αυτήν την εικόνα. Εάν ανοίξετε το μεγαλύτερον από τα καινούργια albums μας θα ίδητε μίαν κάρταν παριστώσαν μίαν κυρίαν πολύ εύμορφην με ένα ωραίον παιδάκι στα γόνατά της. Μου αρέσει πολύ αυτή η εικών. Λοιπόν εκτός αυτών, έχομεν ένα γραφειάκι το οποίον μεγενθύνεται. Είναι μάλλον τραπέζι δια να παίζουν χαρτιά. Κατόπιν έχομεν ένα ντουλάπι με καθρέπτην σαν της Edith τον νιπτήρα, όστις ευρίσκετο πρότερον εδώ, και όστις εκαλύφθη με ένα πανί, και ημπορεί να χρησιμοποιηθή ως τραπεζάκι, την cheminee με ωραίον καθρέπτην, ένα άγαλμα και δύο βάζα με αμάραντα, ένα ντουλάπι του τοίχου το πιάνο, το οποίο ευρίσκετο ήδη εδώ, δεν ανήκει όμως εις την pension, και δια το οποίον θα πληρώνω 12 δρ τον μήνα(είναι καλόν) δύο πολυθρόνες, μία κόκκινη και μία πρασινωπή σαν τον καναπέ, μία καρέκλα και ένα paravent. Ε! σας φθάνουν αυταί αι περιγραφαί. Εάν θέλετε και άλλας ορίστε. Ταπετσαρία με γραμμές ροζ και άσπρες. Χαλί καρφωμένον κάτω, κοκκινονωπόν, αρκετά παλαιόν. Αυτό ίσως δίνει κάποιαν κακήν οσμήν, όταν τα παράθυρα είναι κλειστά. Ηλεκτρικόν φως, μία λάμπα εις την μέσην. Δύο παράθυρα μικρά και αρκετά υψηλά (δεν ημπορούμεν να ίδωμεν τον δρόμον βλέπομεν όμως τα απέναντι σπίτια) με μπερντεδάκια άσπρα, και μπερντέδες μεγάλους (όχι και πολύ) χρωματιστούς. Ε! δεν πιστεύω να έχω τίποτε άλλο να είπω δια το σαλόνι μας. Τώρα πρέπει να το καλλοπίσωμεν και ημείς λιγάκι.
Είμεθα εις το τρίτον πάτωμα (60 σκαλιά) μια μόνον άλλη κυρία κάθηται εδώ επάνω. Πλάι δε ευρίσκεται και το αναγκαίον. Φωτιά θα μας βάζη εις τα δωμάτια. Κάτω έχουν calorifere. Σήμερον δεν έβαλε, αφού θα είμεθα εδώ μόνον το πρωί και είναι κάπως ψύχρα. Δεν ηξεύρω εάν έχω χιονίστραν ή όχι

αλλ ένα δάκτυλον μου με τρώγει, και είναι ολίγον πρησμένον. Φαντασθήτε να αρχίζω από τώρα.
Ας σας είπω τώρα δια την καθηγήτριαν του άσματος, διότι δεν θα προφθάσω. Λοιπόν η κυρία Verger επέμενε τόσον να υπάγωμεν εις την κ. Vauchelet, ώστε χθες το απόγευμα μετέβημεν εκεί μαζύ της ο μπαμπάς και εγώ. Κάθηται rue Douai κοντά εις τον σταθμόν του metro Pigalle. Ωραίον σπίτι, μεγάλα πλούσια σαλόνια.
Όταν εφθάσαμεν έκαμε μάθημα μία άλλη. Αμέσως επαρουσιάσθη η κυρία, ηλικιωμένη και χονδρή με μία χονδροφωνάρα. Αμέσως μας εισήγαγε εις την αίθουσαν όπου δίδει τα μαθήματα και με έβαλε να τραγουδήσω. Αλλά τι χάλια είχα η κακομοίρα. Αφού την νύκτα είχα πυρετόν, και αισθανόμην τόσον κουρασμένην που είχα πάρει κινίνο. Τέλος πάντων είπα αρκετά άσχημα την flyte enchantee και την Lakme. Συνόδευε η κυρία και εκτυπούσε το πιάνο σαν παλαβή. Εύρε ότι έχω καλήν φωνήν και ότι μου λείπει το caline, το ομαλόν και το style nuances δηλ. κ.τλ.

τας vocalines μου τας εύρε καλάς, αν και βεβαίως δεν τας έκαμα, όπως εις το σπίτι μας. Τέλος πάντων είπε ότι θα με μάθη σαν να επρόκειτο να γίνω artiste, διότι εάν πρόκειται να θέλω μόνον να τραγουδώ εις σαλόνια και να ευχαριστήται ο κόσμος, όσα ηυξέυρω είναι αρκετά με το παραπάνω. Η κυρία Verger της είπε, ότι θέλω να πάρω μαθήματα με αυτήν και όχι με καμμιάν βοηθώ της
«Ω, μα βεβαίως, δεν είναι αρχαρία, είναι εις θέσιν να την αναλάβω εγώ». Της ωμιλήσαμεν για την κυρία Φωκάν. Είπεν ότι ο άνδρας της ήτο εις το Conservatoire ως κριτικός και βεβαίως θα έχη και τους βαθμούς της κ. Φωκά και θα κυττάξη να τους εύρη. Είπεν ότι δεν ημπορεί τις να είπη το εναντίον, με εδίδαξε πολύ καλά, με έμαθεν ότι έπρεπε.
Σε δύο χρόνια θα είμαι τέλος, πρώτης τάξεως καλλιτέχνης, ετελείωσε!! Τώρα η τιμή των μαθημάτων. Παίρνει 20 φρ. Της ½ ώραν αλλά δια 8 μαθήματα θα μου πέρνη 120 δηλ. 15 την ½ ώραν. Θα πηγαίνω δις της εβδομάδος πάντα δια ημισείαν ώραν, προς το

Τρίτην και Παρασκευήν εις τας 11.
Να ίδωμεν τώρα! Θα είναι καλή καθηγήτρια. Που να ηυξέυρω και εγώ.! Θα τα γράψω αυτά εις την κ. Φωκά και θα την ερωτήσω εάν γνωρίζη την κυρίαν Vauchelet και τι φρονεί περί αυτής. Είναι ευχάριστος κυρία, φωνακλού και χονδρομπαλού. Εάν χάσω κανέν μάθημα πάντως θα το πληρώνω. ‘Ισως θα μπορεί να μου το αναπληρώνη. Εάν είμαι άρρωστη επί 15 ημέρας τότε nous pourrons arranger ca.
Αυτά λοιπόν να ίδωμεν τώρα το αποτέλεσμα.
Πηγαίνω να πλυθώ διότι όπου να είναι θα μας φωνάξουν εις το τραπέζι.
Κρίμα που δεν προφθαίνω να γράψω και άλλα.
Σας φιλώ όλους πολύ πολύ
Lucie

12. Επιστολή Ελμίνας Παντελάκη προς αγαπητοί μου, Παρίσι τη 22/9/Οκτωβρίου 1912
    Τρίτη 6μ.μ.

Αγαπητοί μου
Ποίος ηξεύρει πότε θα λάβετε αυτό το γράμμα με την ανακατοσούραν των ταχυδρομείων δεν ηξεύρομεν πλέον τι μας γίνεται. Προς το παρόν θα γράφωμεν συχνά και ας λαμβάνετε μαζύ τα γράμματα μας. Μόνον που ξοδεύομεν πολλά γραμματόσημα και θα φωνάζη ο πατήρ!
Αυτήν την στιγμήν θα ευρίσκεσθε πάλιν εις τον σιδηρόδρομον πιστεύω, καϋμένοι μπαμπάκα Edith και Έλλη. Τι ωραίαν νύκτα θα περάσατε! Εντούτοις σας ζηλεύω. Μη μας συλλογίζεσαι πολύ χρυσέ μου μπαμπάκα έννοια σου και θα συνηθίσωμεν μια χαρά. Βεβαίως έχομεν κάποτε μελαγχολίαν αλλά δεν έχομεν πολύν καιρόν δια να συλλογιζώμεθα την μοναξιάν μας. Όταν μάλιστα κατερχόμεθα δια τα γεύματα δεν φαινόμεθα καθόλου μελαγχολικαί και η κυρία μας είπεν ότι είμεθα πολύ γενναίαι. Βλέπετε; Μόνον σεις μας κατηγορείτε!

15. Επιστολή Lucie και Ελμίνας Ζάννου προς αγαπητοί μου. Παρίσι τη 27/14/Οκτωβρίου 1912
    Κυριακή 6μ.μ.

Αγαπητοί μου
Μία εβδομάς σήμερον που σας απεχαιρετήσαμεν μπαμπάκα μου και Edith! Δεν άργησε και πάρα πολύ να περάση, αλλ’όσον συλλογιζόμαι ότι πρέπει τόσαι να περάσουν ακόμη!
Αύριον δε είναι μόνον 4 που αναχωρήσαμεν από τας Αθήνας! Και εμένα μου φαίνεται ότι επέρασαν χρόνια και χρόνια! Από μίαν κάρταν της Αννέτας προς την Έλλην, φαίνεται ότι δεν ηξεύρω ποίος έγραψεν εις τον μπαμπά, ότι αφού ο Μίλτος δεν πρόκειται να αναχωρήση, ημπορούσε να μείνη ακόμη εις το Παρίσι. Ίσως εάν επροφθαίνατε να λάβετε αυτήν την επιστολήν εμένατε περισσότερον! Και θα ήτο αυτό τόσον ευχάριστον προπαντων δια να κανονίσωμεν τα του τραγουδιού μου, διότι από χθές ευρίσκομαι εις μεγάλην αμηχανίαν και αμφιβολλίας. Είναι άρα γε καλή η κυρία Vauchelet; Απ’όσα

μου λέγει, φοβούμαι μη μου χώση πολύ μέσα την φωνήν μου, βαθειά προς τον ουρανίσκον. Είναι αυτό καλόν ή όχι; Θα ήθελα να είσθε σεις εδώ δια να ηκούατε την διαφοράν και να μου ελέγατε τι προτιμάτε, διότι μόνη μου δεν ημπορώ να ακούσω καλά την φωνήν μου και η Μίνα δεν ηξεύρει να μου είπη. Το βέβαιον είναι, ότι η κυρία Φωκά μας έλεγεν ότι η φωνή πρέπει να εξέρχεται έξω προς τα δόντια, χωρίς να σφίγγει κανείς καθόλου τον λαιμόν, ενώ η κ. Vauchelet μου λέγει ότι να συγκρατώ πιο μέσα την φωνήν μου προς τον ουρανίσκον, και να σφίγγω τας χορδάς, ώστε να μένουν καλά συνηνωμέναι. Καλά, να είναι γερή η φωνή, αλλά να γείνη έτσι βαθειά, σχεδόν έρρινος. Θυμάσαι, μπαμπά, εκείνην την μαθήτριαν της κ. Vauchelet την οποίαν ηκούσαμεν. Είχεν ωραίαν φωνήν, αλλά δεν σου εφάνη και σε, ότι είχε κάτι αλλόκοτον;
Εντούτοις η κ. Verger δεν το έχει αυτό. Άμα λοιπόν υπάγωμεν να την ίδωμεν, ίσως την Τρίτην, θα της τα είπω όλα αυτά. Χθες επισκέφθημεν την Ηλέκτραν (κατωτέρω τα κατ’αυτής) και μου έλεγε και αυτοί ότι πολλοί Γάλλοι έχουν αυτό το ελάττωμα και ότι δι’ αυτό δεν της αρέσει η Nicot Vauchelet, διότι και αυτής η φωνή είναι τοποθετημένη πολύ μέσα προς το κεφάλι, επίσης δεν ήρεσε καθόλου και εις την κ. Φωκά.
Τι θα είπη λοιπόν η κ. Φωκά άμα λάβη το γράμμα μου, εις το οποίον της λέγω, ότι δεν επήγα εις τον Hettich, αλλά εις την κ. Vauchelet; Δεν θα δυσαρεστηθή; Αχ διατί να μην υπάγωμεν μαζύ να ακούσω την κόρην της εις τα Contes d’ Hoffman! Τότε θα ημπορούσαμεν να κρίνωμεν καλλίτερα! Και ίσως δεν θα απεφασίζαμεν τόσον γλήγορα να πάρω μαθήματα απ’αυτήν την καθηγήτριαν!
Επίσης χθες το βράδυ έλαβα επιστολήν της κ. Φωκά με συστατική προς τον Hettich γράμμα. Το είχεν δια βέβαιον, ότι θα υπάγωμεν εις αυτόν. Και εγώ δεν επήγα καθόλου!
Όλα αυτά πολύ με σκάζουν! Το καλλίτερον είναι μου φαίνεται να εξακολουθήσω ακόμη τα μαθήματα, να ομιλήσω με την κ. Verger και να γράψω πάλιν εις την κ. Φωκάν ζητούσα συμβουλήν. Εάν όμως πριν λάβω την απάντησιν της, ίδω πως η κ. Vauchelet δεν με διδάσκει καλά, τότε μου φαίνεται πως θα προτιμήσω

να υπάγω εις τον Hettich. Πάντως όλα αυτά είναι πολύ δυσάρεστα! Ίσως σεις τα ευρίσκετε παιδιαρίστικα, τώρα μάλιστα που έχομεν τόσας ανησυχίας δια τον πόλεον, αλλά δι’εμέ δεν είναι καθόλου ευχάριστα. Εις την Alice δεν λέγω τίποτε, διότι θα μου είπη να πάρω τον ιδικόν της καθηγητήν. Η Ηλέκτρα μου έλεγεν, ότι είναι κατευχαριστημένη με τον ιδικόν της, και ότι εάν θέλω, να υπάγω να την ακούσω άμα κάμνει μάθημα. Αυτό μου το είχε συμβουλεύσει και η κ. Φωκά. Θα υπάγω λοιπόν το Σάββατον αλλά βεβαίως δεν θα πάρω μαζύ του μαθήματα.
Χθες κατά το μεσημέρι ελάβαμεν τα γράμματα των παιδιών και της Miss Dillon, η οποία είχε την καλοσύνην να μας γράψη τόσα. Θέλω να της απαντήσω αλλά δεν ηξεύρω, δεν πιστεύω, να προφθάσω σήμερον. Εντούτοις αυτά τα γράμματα ας τα θεωρή απευθυνόμενα και προς αυτήν, διότι αληθώς άμα σας γράφωμεν σας σκεπτόμεθα όλους και την αγαπητήν μας Miss Dillon μαζύ. Μαθήματα δεν ήρχισεν ακόμη; Ελπίζω ότι γλήγορα θα εύρη πολλά.
Το βράδυ δε ελάβαμεν το γράμμα της Blanche

του παρελθόντος Σαββάτου, το διευθυνθέν εις της θείας Ίρμας. Πρώτον έφθασε το γράμμα της Τρίτης και έπειτα του Σαββάτου.
Πως είναι δυνατόν να μη ευρίσκη η Λιλή τι να μας γράψη! Ενώ ημπορούσε τόσα και τόσα να μας είπη. Πως λυπούμεθα που δεν ελάβαμεν γράμμα του Μίλτου, αλλ’αφού δεν έχει καιρόν είναι συγχωρεμένος. Έτσι λοιπόν φιλίες με τους αξιωματικούς και τραταρίσματα. Και ο Στέφος έχει σκοπόν να πολεμήση στα σωστά; Φαντάζομαι την ανησυχίαν των γονέων του και της θείας Ελένης.
Εξακολουθούμεν να νικώμεν πανταχού. Αλλά και πόσαι απώλειαι, 1200 πληγωμένοι και νεκροί Έλληνες, ως λέγει το «Matin». Οι δυστυχείς! Ποίος ειξεύρει εάν δεν είναι κανείς γνωστός μας. Προς τα Γιάννινα λοιπόν προχωρούμεν; Θα τα πάρωμεν άραγε; Και τι φρικώδεις σφαγάς κάμνουν αυτοί οι παληό Τούρκοι. Ω, τι τέρατα, τι κτηνάνθρωποι.

Δευτέρα 9 και ¼ π.μ. Τι τεμπέλα που είμαι! Δεν ημπορώ να σηκωθώ το πρωί και μόλις τώρα ετελείωσα το πρόγευμα μου!
Χθες είχαμεν ωραιοτάτην ημέραν! Άνοιξεν η καρδιά μας, όταν είδαμεν καθαρόν τον ουρανόν! Όλην την ημέραν δεν εφάνησαν σύννεφα και το βράδυ εχάρημεν τόσον όταν είδαμεν την σελήνην. Σήμερον πάλιν συννεφιά, ίσως όμως δεν βρέξει. Κάμνει δε και ζέστην, ευχάριστην δι’ημάς, πολλήν δια τους άλλους! Κατά τας 11 εξήλθαμεν και εκάμαμεν ωραίον περίπατον επί της avenue du Bois de Boulogne! Σουδαία πράγματα καθώς βλέπετε! Αφ’ότου ήλθαμεν εις Παρισίους αυτή η ημέρα ήτο η καλλιτέρα η σχετικώς καθαροτέρα, με ολιγωτέραν ομίχλην. Κρίμα να μη είσθε εδώ. Ήτο κατάλληλος ημέρα δι’εκδρομήν. Πολύ δε ελυπούμεθα διότι είχαμεν εισιτήρια δια κονσέρτον το απόγευμα! Εις την avenue du Bois, κόσμος άπειρος, γουναρικά άφθονα, όχι πολύ elegance, ούτε βαψίματα. Ίσως επειδή ήτο Κυριακή, να μη ευρίσκετο εκεί η αριστοκρατία. Παρετήρησα, ότι καμμιά νέα δεν φορεί βέλον εκτός από τα κυρίας. Ώστε δεν είναι ανάγκη να βάλω και εγώ, επικρατούν δε χρώμα των ενδυμασιών μαύρο και bleu marin. Πολλαί φούσται με πιέτες.
Επροχωρήσαμεν έως την Porte Dauphine και επειδή ήτο αργά επιστρέψαμεν εις την pension μας. Επερπατήσαμεν 50 λεπτά.
Την φούσταν μου ως σας έγραψα την επήγα εις τας Galeries Lafayette δια να μου την φαρδίνουν. Χωρίς καμμίαν δυσκολίαν εδέχθησαν να την διορθώσουν και μου την έστειλαν προχθές. Την εφάρδιναν αρκετά κάτω, αλλά το κακόν είναι, ότι είναι κάπως φαρδειά και επάνω αλλά δεν είναι σπουδαίον πράγμα! Επειδή δε η θεία Ίρμα και η Alice την εύρισκαν κοντήν, είπα και μου την εμάκρυναν.
Το καπέλλο της Μίνας δεν μας το έστελλαν και αρχίσαμεν να ανησυχώμεν! Επήγαμεν λοιπόν την Παρασκευήν να ερωτήσωμεν τι γίνεται. Το είχαν εκεί, έτοιμον προς αποστολήν. Το εδοκίμασεν η Μίνα και είδαμεν ότι της πηγαίνει καλά, εκτός από την ποιότητα δεν είναι καθόλου άσχημα καπέλλα. Το εφόρεσε λοιπόν επήρε το μικρό της εις ένα πακέτο και επιστρέψαμεν. Το καλό της φόρεμα το έφερεν η ράπτρια το Σάββατον το πρωί έγινε αληθώς πολύ νόστιμο. Επήρε 20 φρ le tout-compris και τα υλικά που πρόσθεσε.

. Δια την ζακέτταν εδώσαμεν 15 φρ. είναι βεβαίως πολύ, αλλά τι να κάμωμεν; Εδιαλέξαμεν την φθηνωτέραν φόδραν και βελούδο και όμως πάλιν πολλά επήγαν.
Το Σάββατον το βράδυ επήγαμεν εις την συναυλίαν του Bisler. Η κυρία μας είχεν είπει, ότι δεν κάμνουν τουαλέτα, αλλ’ημείς δεν ηξεύραμεν τι να βάλωμεν. Εφορέσαμεν λοιπόν τα άσπρα και η Μίνα επήγε και ηρώτησε την κ. Witting, αν το ευρίσκει πολύ. Αυτή απάντησε ότι είναι πολύ ωραίον το φόρεμα της αλλ’ότι νομίζει, ότι ημπορεί να το βάλη. Έπειτα όμως είδαμεν, ότι ηδυνάμεθα κάλλιστα να βάλωμεν τα tailleurs μας.
Ο καιρός την ημέραν εκείνην ήτο αθλιέστατος, αλλ’ευτυχώς το βράδυ σχεδόν δεν έβρεχε. Επήγαμεν λοιπόν με το Metropolitan. Επειδή δε αι κυρίαι αυταί πηγαίναν πρώτην θέσιν, εξοδεύσαμεν 1 φρ. μόνον δια το metro, aller-retour. Η αίθουσα ευρίκσεται εις την rue d’ Athenes! Όχι μακράν από τις Galeries Lafayette. Νόστιμη σάλα, όχι πολύ μεγάλη. O Bisler έπαιξε πολύ καλά πρώτον την Σονάτα (op.101) του Beethoven, κατόπιν τα Scenes d’enfants του Shumann, και τρίτον την Σονάταν (op.106) του Beethoven. Πολύ λεπτά παίζει, τα φόρτε όμως κάπως οξέα, ίσως πταίει το πιάνο. Αλλά, μη φρίξης Μίλτο μου,

εβαρέθημεν και αι 4 απαισίως. Αλλά σε βεβαιώ ότι δι’ανθρώπους όχι και πολύ μουσικούς (αν και η μία εκ των Γερμανιδών έχει τραγουδήσει μεγάλα έργα εις το θέατρον) είναι πολύ βαρετόν να ακούουν επί 1 1/2 ώραν συνεχώς πιάνο. Η κ. Witting είχε σκάσει, ακόμη λίγο, έλεγε, και θα εκοιμάτο.
Έβλεπα δε και πολλούς από τους άλλους ακροατάς να χασμώνται και να έχουν ύφος πολύ νυσταγμένον.
Η Edith θα είχε σκάσει κυριολεκτικώς.
Χθες το απόγευμα ηκούσαμεν εις την Chapelle της Σορβώνης την Δημιουργίαν. Είχαμεν πολύ καλάς θέσεις. Η ορχήστρα και ο χορός ήτο κρυμμένος όπισθεν πρασινάδας. Μόνον οι μονωδοί εφαίνοντο. Έπαιξεν επίσης orgue. Πάρα πολύ ηυχαριστήθην που ήκουσα και πάλιν την θαυμασίαν αυτήν Δημιουργίαν, δεν ημπορώ όμως να είπω ότι η εκτέλεσις ήτο καλλιτέρα της του Ωδείου μας. Η ορχήστρα βεβαίως μεγαλυτέρα. Ο χορός όμως όχι και πολύ γεμάτος. Ίσως να πταίη και η ακουστική διότι τα πάντα έκαμαν πολλήν βοήν και δεν ημπορούσε κανείς να διακρίνη πολύ καλά τας διαφόρους φωνάς.

Ο Αγγελόπουλος είχε βεβαίως ωραιοτέραν φωνήν από τον χθεσινόν «Ραφαήλ», αν και αυτού ήτο βαθυτέρα.
Επίσης της κ. Φωκά η φωνή ήτο καλλίετρα της Mlle Tiphaine (αυτή που ετραγούδησε πέρυσι τον ρόλον της Philene, εις την Mignon) αλλ’ο τενόρος, ήτο βεβαίως χιλιάκις ανώτερος των ιδικών μας. Κάτι πιάνο έξοχα, όχι όμως πολύ δυνατή φωνή. Ο Αδάμ και η Εύα έτσι και έτσι. Πάντως όμως ηυχαριστήθημεν και αι 4 παρά πολύ και δεν εύρομεν το έργον αυτό καθόλου κουραστικόν και μακρύ.
Μετά την συναυλίαν αι μεν 2 γερμανίδες επήγαν να περπατήσουν εις τον κήπον του Λουξεμβούργου, ημείς δε δι’ενός autobus, εφθάσαμεν εις την Opera και πεζή διηυθυνθήμεν προς την Opera Comique, όπου επήραμεν 2 εισιτήρια εις fauteuils 3ης galeries, δευτέραν σειράν, προς 5,50 δια την Τετάρτην οπότε παίζουν τα Contes d’ Hoffmann. Θ’ακούσω λοιπόν τέλος την περίφημον Nicol Vauchelet, δια την οποίαν ήκουσα τόσας διαφορετικάς κρίσεις.
Τι φρικώδεις κόσμος! Κυριακή βλέπετε, αληθώς απελπισία, εις το Boulevard des Italiens ήτο φρίκη πλέον! Τους δρόμους όμως τους περνώμεν τώρα αρκετά καλά. Εκάμαμεν προόδους. Εννοείται όμως ότι περιμένομεν επ’ αρκετήν ώραν, έως ότου εύρομεν την κατάλληλον ευκαιρίαν.
Τι γίνονται όλοι οι συγγενείς μας; Δεν μας γράφετε. Τα παιδιά του θείου Μιλτιάδου; Τα βλέπετε συχνά; Τα αγόρια εξακολουθούν τα μαθήματά τους;
Και εφημερίδας; έχομεν καιρόν να λάβωμεν. Δεν μας στέλλετε ή χάνονται;
Σας φιλώ όλους πολύ πολύ

Lucie

Η Λούκα φαίνεται δεν θα τελειώση το γράμμα ώστε ας εξακολουθήσω εγώ. Με φαντάζεσθε την καϋμένην εμένα να ακούω 1 1/2 ώραν πιάνο; Το τελευταίο κομμάτι ήτο ατελείωτο! Και με εφρενίασε!
Άμα βλέπετε τον κύριον και την κυρίαν Μυλωνά, μη λησμονείτε να τους λέγετε χαιρετίσματα. Επίσης εις την κυρίαν Σοφίαν και τον κύριον Νίκον. Σήμερον θα φάγωμεν εις της Alice. Θεέ μου αι ημέραι περνούν κ’εγώ δεν κάμω τίποτε. Είμαι τεμπέλα! Η Fraicheur Edith δεν ήτο τίποτε σπουδαίον, μάλλον σαχλόν. Η petite Mademoisselle είναι νόστιμη. Έχει επάνω κάτω την ίδιαν

βάσιν με το Peur de Vivre αλλά δεν είναι τόσον ωραία. Εις τον Αλέκον εγράψαμεν και απάντησιν δεν ελάβαμεν. Ο Νίκος τι γίνεται; Από τα αγόρια δεν έχομεν νέα τους εγράψαμεν και εις αυτούς.
Περνούμεν τους δρόμους αρκετά καλά, λέγει η Lucie. Μόνον αρκετά καλά; Καλέ εγίναμεν ξεφτέρια πρώτης! Δεν πρέπει δε σεις καθόλου να συλλογίζεσθε τα αυτοκίνητα, αφού εγώ σας λέγω ότι δεν τα φοβούμαι, εγώ που τα έτρεμα, πρέπει να είστε εντελώς ήσυχοι.
Να μας ειπήτε πότε ακριβώς λαμβάνετε τα γράμματά μας, δια να η ηξεύρομεν πότε να σας τα στέλλομεν. Πρέπει να εξακολουθήσωμεν να σας γράφωμεν τόσον συχνά; Το έξοδον είναι μεγάλο.
Μπαμπά μου, χίλια φράγκα τον μήνα είναι παρά πολλά. Βεβαίως θα μας περισσεύουν. Αχ τι παλιοκόριτσα που είμεθα να κάμωμεν τόσα έξοδα. Εγώ όμως η κακομοίρα είμαι πολύ οικονόμος! Άμα είμεθα μόναι μας, δεν εννοώ να πάρωμεν πρώτην θέσιν. Διατί σας παρακαλώ να εξοδεύσωμεν αδίκως 20 λεπτά περισσότερον;!! Άμα πηγαίνομεν με τους άλλους αναγκαστικώς πέρνωμεν 1η θέσιν. Αλλά ηξεύρετε τι υποπτεύομαι; Ότι και αι άλλαι η κυρία Witting ορισμένως, άμα είναι μόναι παίρνουν δευτέραν! Αλλά άμα πηγαίνομεν μαζή έκαστος καμώνεται ότι πέρνει πάντοτε πρώτην!!
Και πάλιν πολλά φιλιά.
Ελμίνα

Από την pension είμαι αληθώς πολύ ευχαριστημένη. Η κυρία πολύ καλή και τόσον εύθυμος, και όλοι οι άλλοι καλοί άνθρωποι. Το σαλονάκι μας, μας το εδιόρθωσε! Μας έβαλε δυνατότερον φως ένα τέλη μπροστά στην φωτιά, και τον νιπτήρα τον εδιόρθωσε πολύ καλά. Έβαλε ένα ξύλο δια να κρυφθή η λεκάνη και εσκέπασε το όλον με ένα ωραίον ύφασμα άσπρο με κόκκινα κλαδιά, και αράδιασε επάνω διαφόρους φωτογραφίας μας. Εκεί, κατά την γνώμην της κυρίας ημπορούμεν να βάλωμεν τα βιβλία. Χθες αγοράσαμεν κορδέλλα ωσάν τας φαρδειάς των μαλλιών, χρώμα σκούρο κόκκινο, τα 10 μέτρα 3,30 και θα υπάγωμεν εις ένα φαναρτζήν εδώ κοντά δια να κόψωμεν τα γυαλιά. Φαίνεται όμως ότι ημπορεί κανείς να πάρη πολύ νόστιμα κάδρα προς 1,25 ως 1,50. Χθες το απόγευμα ετριγυρίζαμεν 10 ώρες μες τον Λούβρον. Κόσμος πάρα πολύς και εσκάσαμεν ώσπου να εύρωμεν vendeurs. Τέλος τα εκαταφέραμεν να αγοράσωμεν πολλά πράγματα. Εξοδεύσαμεν παρακαλώ 59 δρ αλλά πρέπει να αφαιρέστε μίαν partition της Lakme προς 18 φρ. η οποία θα πληρωθή με τα ιδικά μου χρήματα. Επήραμεν και ένα λεξικόν Larousse, ένα μπανάκι 3 φρ περίπου σίδερον σιδερώματος, κτένια καθρεπτάκι (όχι άσπρον διότι ήτο πολύ ακριβώς εως 7 φρ. αλλά με χρώμα ξύλου), σαπούνια, κουμπιά, και διάφορες ψιλολογιές.
Δια την ζακέτταν της Μίνας, δεν ευρήκαμεν φθηνώτερα μεταξωτό και βελούδο, από αυτά τα οποία θα μας φέρη η ράπτρα ώστε καλλίτερον να διαλέξωμεν από αυτά που θα μας φέρη αυτή! Το καπέλλο της Μίνας, εννοείται ότι δεν ήθελε να το πάρη πίσω, αφού λέγει, έγινεν επίτηδες δι’ αυτήν, ώστε θα φαρδύνη την βάσιν, θα μικρύνη τα bords και τότε πιστεύω να πηγαίνη. Θα μας το στείλει αύριον. Τα costumes μας έφθασαν σήμερον το πρωΐ. Εγώ έλειπα ώστε δεν ημπόρεσα να το δοκιμάσω, και ούτε το εδοκίμασα ακόμη. Της Μίνας πηγαίνει καλά. Η Μίνα γράφει ένα σωρό εις την Αμαρυλλίδα. Καλά θα κάμετε να διαβάσετε και εκείνο το γράμμα.
Τα γράμματα από το σπίτι τα ελάβαμεν χθες το βράδυ. Δηλαδή ακριβώς μίαν εβδομάδα αφού εστάλησαν. Δεν είναι φρίκη! Το γράμμα της Miss Dillon προς την Edith δεν πιστεύω να είναι ανάγκη να το στείλω οπίσω αφού τώρα

θα τα ειπήτε προφορικώς. Και αι παραγγελίαι της δι’ αγοράν jersey δια την Λιλήν πάνε χαμέναι. Τι φρικωδώς μαλλιαρά που γράφω καλέ.
Σιγουρα θα με μαλλώσετε.
Ας σας είπω τώρα δια την καθηγήτριαν μου. Εξεκίνησα λοιπόν η κακομοίρα κατά τας 11 και 20 και δια του metro αφού ήλλαξα εις την Etoile, έφθασα εις την place Pigalle. Εκείθεν η rue de Douai είναι πολύ κοντά 2-3 λεπτά. Όταν έφθασα ευρίσκετο εκεί μία άλλη μαθήτρια η οποία είχε τελειώσει και δεν ήργησε να αναχωρήση. Η κυρία πολύ ευγενής μαζύ μου και aimable. Πριν αρχίσωμεν το μάθημα μου λέγει, ότι τον Δεκέμβριον θα κάμη μίαν audition ή μάλλον concours, εις το οποίον θα λάβουν μέρος 6-7 από τας καλλίτερας μαθήτριας της, και ότι θα με βάλη και εμέ! διότι είδε, ότι έχω καλήν φωνήν και κάμνω καλά τας vocalises! Θα τραγουδήσουν όλαι ένα κλασσικόν κομμάτι: Την aria από την Δημιουργίαν του Χαϋδν. Εκείνο ακριβώς που ετραγουδούσα και έπειτα θα είπη και κάθε μία ένα κομμάτι του είδους της. Δεν ηξεύρω ποίον, οι ακροαταί ίσως θα λαμβάνουν σημειώσεις και θα ίδωμεν

εις το τέλος πως θα είναι κάθε μία classee. Φαντασθήτε λοιπόν να με βάλη και εμένα μεταξύ των καλλιτέρων μαθητριών της. Αυτό είναι μεγάλος έπαινος. Της έλεγα ότι δεν θα ημπορώ ότι θα φοβούμαι και μου απήντα, ότι θα μπορέσω πολύ καλά, αφού έως τότε έχομεν και αρκετόν καιρόν και θα μελετήσω και μαζύ της. Και αρχίσαμεν το μάθημα! Τα excercices που μου είχεν είπη να πάρω, μόλις την προτεραίαν τα είχα εγοράσει από ένα μεγάλο μαγαζί εις την Place de la Madeleine, και επιδή δεν τα ήξευρα δεν τα πήρα μαζύ μου.
Εις την αρχήν εφοβήθην από όσα μου έλεγε μήπως βάζει την φωνήν πολύ μεσ’τον λάρυγγα, αλλά κατόπιν ηννόησα, ότι την φωνήν de la gorge την κατακρίνει και αυτή ως και η κυρία Φωκά, αλλ’ ότι πρέπει να κάμη κανείς κάποιαν δύναμιν εις τον λάρυγγα δια να κρατή καλά οινηνωμένας τας χορδάς. Εγώ φαίνεται ότι τας αφήνω μαλακάς . Η αναπνοή εξέρχεται τότε ταχύτερον και αι χορδαί πάλλουν πολύ και ένεκα τούτου τρέμει η φωνή. Αυτό δεν θα πη ότι έχω chevrotement, όχι αλλ’ ημπορεί με τον καιρόν, αν δεν το προσέξω αυτό να καταντήσω εκεί. Επίσης, ότι κλίνω ολίγον το κεφάλι μου και φαίνεται ότι εργάζεται τότε περισσότερον μόνον η μία χορδή.
Έκαμα λοιπόν διάφορα γυμνάσματα, όχι και πολλά, και εύρε, ότι εννοώ γλήγορα τας παρατηρήσεις της!
Έπειτα ήρχισα τον Toreador. Μου είπε διάφορα. Πολλάς nuances. Αυτό λέγει, δίδει το style το οποίον προπάντων μου λείπει, αλλά το οποίον καθώς φρονεί θα το αποκτήσω ταχέως. Θα το μελετήσω λοιπόν αυτό το τραγούδι δια την προσεχή φοράν. Κατόπιν ενώ την ερωτούσα εάν φρονεί ότι καλά με είχε διδάξει η διδασκάλισσα μου, μου είπε κατά λέξιν: «Si vous lui ecrivez, faites lui tous mes compliments!» Δεν είναι ευχάριστον αυτό δια την κυρίαν Φωκάν; Κατόπιν έφερε τας σημειώσεις του ανδρός της δια να εύρη τας κρίσεις του ως προς την κυρίαν Φωκά. Εύρομεν λοιπόν ότι εσημείωσε «tres jolie (petite) voie de soprano, beaucoup de gout et de charme, bonne eleve» το επόμενον έτος περίπου τα αυτά « elle chante avec beaucoup d’ intelligence κ.τλ.». Έπειτα , όταν έλαβε μέρος εις κάποιον διαγω-

νισμόν είδομεν, ότι ετραγούδησε τον Hyppolite et Arieie (rossignols amoureux) και την Flute enchantee. Έχει πάλιν τους ιδίους επαίνους, αλλά λέγει ότι την Flute δεν την ετραγούδησε με το «style voulu»
Πάντως η κυρία Vauchelet εύρεν ότι έχει πολύ καλούς βαθμούς! Αυτό ήτο το έτος 1897 και η σημειωμένη ηλικία είναι 23 και ½, ώστε τώρα η κυρία Φωκά είναι ως ελογάριασε και η κυρία Vauchelet 38 1/2 ετών. Εάν βεβαίως είχεν είπει τότε την αληθή της ηλικίαν.
Αλλά πιστεύω, ότι αληθώς αυτή θα είναι η ηλικία της, αφού η αδελφή της η κυρία Γεωργιάδου είναι μεγαλειτέρα από αυτήν ως και ο αδελφός της.
Με όλα αυτά και με άλλας ομιλίας (μου είπεν ότι ομιλώ καλά τα γαλλικά χωρίς accent! ή μάλλον με accent doux!) επέρασεν η ώρα και μόλις εις τας 12 και 5 ανεχώρησα απ’εκεί. Πολύ συλλογιζόμην την Μίναν μήπως ανησυχήση, και εσκέφθην τι θα έκαμε εάν συνέβαινε καμμιά σύγκρουσης εις το metro και επληγονώμην ή εσκοτονώμην. Ωραίαι σκέψεις έ; Μόλις εις τας 1 παρά 20 κατόρθωσα να κατέλθω εις την τραπεζαρίαν όπου είχαν ήδη καθήσει οι άλλοι. Η Μίνα είχεν αρχίσει να ανησυχή! Της εδιηγήθην τα του μαθήματος και ενθουσιάσθη με όσα καλά μου είπε η κ. Vauchelet. Πιστεύω αληθώς ότι θα είναι καλή διδασκάλισσα και ότι διδάσκει με πολύ ενδιαφέρον. Να ίδωμεν Και είμαι πάντα κρυολογημένη! Την νύκτα με έτσουζε πολύ ο λαιμός και είχα αρκετό συνάχι. Σήμερον είναι καλλίτερα ο λαιμός μου, μόνον που βήχω λιγάκι και είναι η μύτη μου πιασμένη. Η κ. Vauchelet μου είπεν ότι εάν βλέπω ότι εξακολουθεί επί πολύ ο πονόλαιμος, να υπάγω εις ένα πολύ καλόν ιατρόν που γνωρίζει αυτή, εις τον οποίον πηγαίνει και η κόρη της. Ποίος ειξεύρει τι ακριβός που θα είναι.
9 και 10μ.μ. Αν και εμείναμεν επ’αρκετόν κάτω εν τούτοις είναι μόλις αυτή η ώρα! Αυτό είναι ευχάριστον διότι έτσι έχομεν καιρόν και να μείνωμεν ολίγον κάτω και να έχωμεν καιρόν κατόπιν δι ολίγην επιστολογραφίαν και άλλα πράγματα.
Το ζεύγος των Γερμανών, επήγεν εις την Primerose αι δύο Αμερικανίδες έφυγαν γλήγορα κατόπιν ανήλθε και η κυρία η Γερμανίς ονόματι Witting ο Γουατεμάλος κύριος de la Serda επήγεν εις την κάμαραν του και καθώς έλειπεν ο νέος Γερμανός (Shultze) εμείναμεν αι δύο μας με την νέαν

Γερμανίδα και την κυρίαν. Α! εξέχασα την τεράστιαν γερμανίδα δεσποινίδα η οποία τραγουδεί. Και αυτή ανήλθεν ενωρίς εις την κάμαραν της. Η κυρία επρόκειτο να υπάγη εις το θέατρον με τον κ de la Serda να ίδουν το «Coeur dispose» δεν το έλεγεν όμως δια να μην ακούση η κυρία Witting η οποία θα δυσαρεστείτο επειδή δεν την έπερναν μαζύ των.
Φαίνεται, ότι είναι ολίγον κακίστρα, αλλά ημάς τι μας μέλλει. Προς ημάς είναι πολύ καλή και αν ημείς της φερώμεθα ευγενώς, όπερ βέβαιον, τότε βεβαίως δεν θα αλλάξη. Προχθές επρότεινε στην νέαν Γερμανίδα να υπάγουν κάπου μαζύ, και αύτη ηρνήθη. Έπειτα της είπε δι’ένα κονσέρτο και πάλιν δεν ηθέλησεν η άλλη διότι θα έπαιζαν όλο γερμανικά κομμάτια, και αυτό φαίνεται ότι την επείραξε. Ευρίσκει επίσης πολύ άσχημο το να βγαίνει εξακολουθητικώς με τον νέον συμπατριώτην της και το βράδυ να μένουν τόσον αργά μαζύ. «Καλά να υπάγουν μερικές φορές μαζύ, δεν πειράζει καθόλου αλλ’ εξακολουθητικός,

και τι ευρίσκουν να είπουν. Δεν ημπορώ να εννοήσω». Μας είπεν ότι θα επήγαινε να αγοράση εισιτήρια περί του εν λόγω κονσέρτου το οποίον θα δοθή το απόγευμα της Toussaint (1 Novembre) εις την αίθουσαν του Trocadero. Την παρεκάλεσα λοιπόν να πάρη εισιτήρια και δι’ημάς. Όπερ και έπραξε. Τιμή εισιτηρίου μόνον 3 φρ. Σήμερον πάλιν ημείς προτιθέμεναι να υπάγωμεν να πάρωμεν εισιτήρια δια την Matinee της Κυριακής εις το Odeon όπου παίζουν τον «Malade imaginaire» την ερωτήσαμεν εάν θέλη να της πάρωμεν εισιτήριον και εδέχθη λίαν ευχαρίστως. Δεν τολμώ να της προσφέρω εισιτήριον, διότι φοβούμαι μήπως νομίση ότι θα πρέπει και αυτή να πράξη το αυτό προς ημάς, και καθώς είμεθα δύο θα ήτο μεγάλον έξοδον δι αυτήν.
Μετέβημεν λοιπόν το απόγευμα εις το θέατρον Odeon το οποίον ευρίσκεται εις το Quartier Latin. Αλλά δυστυχώς μας είπαν ότι δεν υπήρχε καμμιά θέσις, εκτός από μερικάς πολύ ακριβάς και έτσι εμείναμεν εις τα κρύα του λουτρού. Δεν εφροντίσαμεν από χθες να πάρωμεν εισιτήρια και έτσι εχάσαμεν όλην αυτήν την εβδομάδα. Ίσως όμως την Κυριακήν το απόγευμα κατορθώσωμεν να υπάγωμεν κάπου, ίσως εις την Chapelle de la Sorbonne όπου παίζουν την Δημιουργίαν του Χαϋδν.
Όταν εφύγαμεν από το Odeon ήτο ήδη 4 περασμέναι, ώστε δεν ημπορούσαμεν πλέον να υπάγωμεν εις το Musee de Cluny ως εσκεπτόμεθα. Τι να κάμωμεν λοιπόν; ετριγυρίζαμεν εις τους δρόμους οι οποίοι ήσαν φρικωδώς βρώμικοι λασπωμένοι, ελεεινοί διότι δεν σας είπα ότι μόλις είχε παύσει η βροχή. Εισήλθαμεν εις το Luxemburg αλλ’ όλα βρεγμένα και λασπωμένα διηυθυνθήμεν προς το Πανθεον και εισήλθαμεν εις την εκκλησίαν του St Etienne du Mont την οποίαν είχαμεν επισκεφθεί και περυσι. Κατόπιν επεράσαμεν απ’εξω από την Sorbonne και κυττάξαμεν το ρολόγι δια να είδωμεν πόσην ώραν θέλει κανείς δια να έλθη απ’εκεί εις την pension μας. Ελογαριάσαμεν λοιπόν ότι έως το metro της place st Michel είναι 5 λεπτά, κατόπιν 20 μεσ’το metro και 4-5 εώς την pension, δηλαδή 1/2 ώραν, όσην

δηλαδή θελω και εγώ δια να υπάγω εις το μάθημα μου όσην περίπου δια να υπάγωμεν εις την Όπεραν! Είμεθα αληθώς μακράν, αλλά κατά τα άλλα είμαι τόσον ευχαριστημένη από την pension μας, που αληθώς θα ήτο κρίμα να φύγωμεν!
Εις τα Tuileries εξήλθαμεν και επήγαμεν εις το ξενοδοχείον, όπου επήραμεν το ξύλο και το νυκτικό το οποίον είχε λησμονήσει η ξεχασμένη η Edith. Σήμερον το πρωί ελάβαμεν την κάρταν σας από Pontarlier. Ώστε ήσθε στοιβαγμένοι έως το Dijon. Πολύ δυσάρεστον πραγματικώς. Πως είναι το κρυολόγημα της Έλλης; Η κυρία Baumgartner εύρε ότι έβηχε πάρα πολύ. Πολύ, σε ευχαριστούμεν Αγλαουλάκη δια το γράμμα σου. Δεν εννοούμεν όμως , τι είναι αυτά τα πράγματα που σου έδωσεν η Οττίλια και τα οποία άμα τα πιάνεις με ζεστά χέρια γίνονται κουβαράκια! Πολύ περίεργα πράγματα θα είναι αλήθεια. Η Μίνα έχει να σου γραψη και άλλα νέα δια την Gyp την σκυλλίτσαν μας.

Τετάρτη 10 παρά 20 π.μ. Σήμερον το πρωί ελάβαμεν τα γράμματά σας, τα οποία είχατε διευθύνει εις το ξενοδοχείον, ως και δύο κάρτας της θείας Ολυμπίας προς την Έλλην. Επίσης και εν γράμμα προς τον μπαμπάν. Βρε παιδιά, τι λέγετε ότι δεν έχετε τι να μας γράψετε. Μα διατί δεν μας αναφέρετε τίποτε δια το νοικοκυριό; Νομίζετε ότι δεν μας ενδιαφέρει; Πως τα πηγαίνετε με την Κατίναν και Καλλιόπην; Δεν τας μαλλώνει συχνά η Miss Dillon; Είπετε τους χαιρετίσματα. Πολύ μας απήλπισαν όσα γράφετε δια τον Μίλτον, ότι δηλ. κατετάχθη κρυφίως. Μα διατί να το κάμη αυτό; Βεβαίως είχε δίκαιον να καταταχθή. Δεν ημπορούσε να κάμη αλλέως, αφού πάντως θα τον εκάλουν δια τον πόλεμον, αλλά διατί να μη το είπη εις κανένα; Δεν ηξεύρετε πως σκάζομεν που δεν είμεθα εις Αθήνας αυτήν την εποχήν! Να είμεθα μόναι εδώ και να ηξεύρωμεν ότι τόσοι γνωστοί μας έγιναν στρατιώται, ότι τόσοι μάχονται και φονεύονται εκεί επάνω πέρατων συνόρων.
11 ήλθεν η ράπτρια και δεν έχομεν πλέον καιρόν να τελειώσωμεν διότι πηγαίνομεν

εις τη θείαν Ιρμαν. Μίλτο μου πιστεύω να μην είναι πιά όλοι δυσαρεστημένοι μαζύ σου διότι παρουσιάσθης εις τον στρατόν. Τάχα σου ήρεσε και σε αυτό; αλλά διατί κρυφά; Όταν έχεις καιρό γράφε μας. Δεν φαντάζεσαι πόσον ελυπηθήκαμε σήμερον το πρωί με τα γράμματα, όταν είδαμεν ότι απεδοκίμαζαν το διάβημα σου. Βεβαίως σε παρεξήγησαν. Σήμερον δεν έχομεν πολλήν όρεξιν αλλά θα προσπαθήσωμεν να είμεθα εύθυμοι.
Σας γλυκοφιλώ
Μίνα
Edith, δεν ευρίσκω πουθενά το depilatoire. Ερώτησε σε παρακαλώ την Ρου από πού το παίρνει. Είπε επίσης εις τον Γιάννην εάν δύναται να εύρη, την διεύθυνσιν ενός depilatoire δια το οποίον του είχεν ομιλήσει ο Ζαλοκώστας.